ანა დარჩიაშვილი 16 წლის შვილის პრობლემაზე საუბრობს, რომელიც ტიპი 1 დიაბეტის მქონე პაციენტებისთვის მედიკამენტის მოულოდნელ ცვლილებას უკავშირდება. 6 ნოემბერს ჯანდაცვის მინისტრმა მათთვის აუცილებელი მედიკამენტის – ნოვორაპიდის მოწოდებასთან აკავშირებული პრობლემების შესახებ განაცხადა და მისი ალტერნატიული მედიკამენტით – აპიდრათი ჩანაცვლების შესახებ ისაუბრა, რასაც დიაბეტის მქონე ბავშვებისა და მოზარდების მშობლების მღელვარება მოჰყვა.
“4 რიცხვში რომ ვერ ავიღე ინსულინი დავიწყე რეკვა ჯანდაცვაში, პასუხი ვერ მივიღე, 5 რიცხში რომ დავრეკე და ძალიან მკაცრად მოვითხოვე რა ხდება ქვეყანაში წამალი არ არის და ბავშვი დამრჩა წამლის გარეშე.. მითხრეს რომ დაგიკავშირდება წარმომადგენელიო – როგორც იქნა დამიკავშირდა ეს წარმომადგენელი და მეუბნება, თქვენს ექიმს შეუთანხმეთ და გადაიყვანეთ ბავშვი აპიდრაზეო” – ამბობს დიაბეტის მქონე მოზარდის მშობელი ანა დარჩიაშვილი.
მშობლების ნაწილი შიშობს, რომ მცირეწლოვანი ბავშვებისა და მოზარდების ნაწილისთვის ეს ცვლილება სერიოზულ რისკებთან არის დაკავშირებული.
“ბავშვები, რომლებიც არიან ნოვორაპიდზე და ვისაც სჭირდება 0,5-ით გადაწეული დოზა, ვერ მოიხმარს აპიდრას, რადგან აპიდრას ქარხნულად ეს ბიჯი არა აქვს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ექნება ან დაბალი შაქარი ან – მაღალი – ვერ დავიჭერ შაქარს, და ვერ მივაღწევ იმ შედეგს, რაც უნდა მქონდეს თვიდან თვემდე. არიან ბავშვები ვინც აპიდრას მოიხმარენ და აწყობთ ეს ერთი ერთეულით გადაწეული ბიჯი, მაგრამ ის ბავშვები და ის მსობლები რას ვშვრებით, ვინც ვერ ვიყენებთ აპიდრას?
მე ვფიქრობ, რომ უნდა ჰქონოდა ჯანდაცვას გათვლილი მარაგები, რომ თუ რაღაც ლაფსუსი ან შეფერხება იქნებოდა, ბავშვები რომ არ დარჩენილიყვნენ ინსულინის გარეშე. მინდა დავამატო, რომ ინსულინის დეფიციტი არის მაისის თვიდან, – ჩვენ ვიღებთ სამ თვეში ერთხელ 3 თვის მარაგს. მაისის თვიდან სახელმწიფო გვაძლევს მხოლოდ თითო თვის მარაგს, ბოლო ორი თვეა გვაძლევდნენ 2-2 კვირის ინსულინს და უკვე ბოლო 2 კვირაა საერთოდ ინსულინი აღარ არის,” – გვეუბნება ანა.
აპიდრა, რომელსაც ალტერნატივად გვთავაზობს ჩვენ სამინისტრო არის სწრაფმოქმედი ინსულინი, ისევე როგორც ნოვორაპიდი, რომლის შემოტანაც შეწყდა. თუმცა არის მნიშვბელოვანი განსხვავებებ – ამბობს კიდევ ერთი მშობელი, გურანდა ხოხობაშვილი და იმ მიზეზებს განმარტავს, რატომაც მისი 13 წლის შვილისთვის სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებული ალტერნატიული ინსულინი – აპიდრა, დეფიციტურ ნოვორაპიდს ვერ ჩაანაცვლებს.
“ძალიან ბევრი ბავშვი საქართველოში ვერ გამოიყენებს აპიდრას და ვერ ჩაანაცვლებს ნოვორაპიდს – შემადგენლობაა სახვადასხვა, ასევე განსხვავდება ოქმედების დრო – აპიდრა არ გამოიყენება ინსულინის ტუმბოებში, რომლებსაც სახემწიფო წესით უნდა გვთავაზობდეს მაგრამ არ გთავაზობს, რომლებიც ბოლომდე ვერ აგვარებს პრობლემას, მაგრამ ბევრად ამსუბუქებს, მაგრამ იმ შობლები ვინც შევძელით რომ ჩვენით უზრუნველგვეყო და შეგვემსუბუქებინა შვიების ცხოვრება – ვერ გამოვიყენებთ “პომპაზე” – რაც ნიშნავს რომ თუ გვაქვს აპიდრა და არ გვაქვს ნოვორაპიდი – ჩვენ არ გვაქვს ინსულინი,” – ამბობს გურანდა.
ე.წ პომპა, რომელსაც გურანდა ახსენებს, ინსულინის ამოსაქაჩი ტუმბოა, რომელიც ხელოვნური პანკრეასის როლს ასრულებს. ეს მოწყობილობა სხეულზე მაგრდება და და პაციენტს კალმით ჩხვლეტის გარეშე, ავტომატურ რეჟიმში აწვდის ინსულინს. დეფიციტური ნოვორაპიდი სწორედ ის ინსულინია, რომელიც ამ ტიპის ტუმბოებში გამოიყენება, აპიდრას მსგავს ტუმბოებში ვერ იყენებენ.
კიდევ ერთი პრობლემა, რომელზეც მშობლები საუბრობენ, აპიდრას დოზირების საკითხია – ბავშვები და მოზარდები ინსულინ „ნოვორაპიდს“ ძირითადად იმ მიზეზით მოიხმარენ, რომ მას უფრო დაბალდოზიანი კალამი აქვს, ვიდრე „აპიდრას“, ინსულინის ჭარბი დოზა კი ჰიპოგლიკემიისა და კომის განვითარების რისკებს უკავშირდება, ამიტომ მცირე ასაკისა და ინსულინის დაბალი დოზების მომხმარებელი მოზარდებისთვის მისი გამოყენება მეტად პრობლემური შეიძლება იყოს.
„თუ ბავშვი მცირე ასაკის არის, თუ დედას არ შეუძლია კვების რეგულირება და მხოლოდ დოზის კონტროლია დედაზე დამოკიდებული, შესაძლებელია პირველ ეტაპზე მართლაც ჰქონდეს სირთულეები, იმიტომ რომ არ აქვს 0,5-იანი დოზირება აპიდრას, რაც შეეხება ბავშვებს, რომლებიც იყენებენ ინსულინის ტუმბოს, თეორიულად აქაც შესაძლებელია აპიდრას გამოყენება, უბრალოდ ნოვორაპიდის გამოყენება უფრო მარტივია და ყველა ვინც ამ წუთას ტუმბოს იყენებს ყველა ნოვორაპიდით იყენებს და მათ უმეტესობას, რამდენადაც ვიცი, აქვს რამდენიმე დღის მარაგი.. და თუ ისევ არ დაგვაღალატებს მწარმოებელი კომპანია და შემოვა თვის ბოლოს, წესით ამ ბავშვებს არ უნდა შეექმნათ პრობლემა. ასევე ინდივიდუალურად, ვისაც განსაკუთრებით რთული მდგომარეობა აქვს, განსაკუთრებით სენსიტიურია ან ძალიან პატარაა, იქნებ სახელმწიფომ დარჩენილი მარაგიდან რაღაც რაოდენობა მათთვის გამოყოს”, – მბობს ნინო ხელაძე ბავშვთა ენდოკრინოლოგი, პედიატრი, იაშვილის ბავშვთა საავადმყოფოს დიაბეტის და ენდოკრინოლოგიური ცენტრის ხელმძღვანელი.
ექიმი დიაბეტის მქონე ბავშვებისა და მოზარდებისთვის მედიკამენტის ცვლილებით გამოწვეულ შესაძლო სირთულეებს გვიხსნის.
“აპიდრაც არის ულტრა ხანმოკლე მოქმედების ძალიან კარგი ხარისხის ინსულინი, ფდი-ის დასტურით მისი გამოყენება შესაძლებელია 4 წლის ზემოთ ბავშვებში – შესაძლებელია რომ ჩანაცვლდეს.. რა თქმა უნდა ჩანაცვლების პერიოდში პაციენტების დიდ ნაწილს შეიძლება დასჭირდეს თავიანთ ექიმთან დაკავშირება და გარკვეული ინსტრუქციების მიღება..
რაც შეეხება 4 წლამდე ბავშვებს, აქაც შესაძლებელია ჩანაცვლება, თუმცა ასეთ პაციენტების რაოდენობა ბევრად უფრო ცოტა არის და მათთან უფრო მეტი სიფრთხილეა საჭირო. ჩვენთან ნოვორაპიდი ხელმისაწვდომი იყო უფრო დაბალი დოზირებით – 0,5 ბიჯებით და აპიდრა ამ ფორმით ახლა ხელმისაწვდომი არ არის, ანუ ვინც პატარაა და მცირე დოზა სჭირდებოთა, მათი გადაყვანა იქნება ცოტა უფრო რთული – ყველას მინდა ვთხოვო, დაუკავშირდნენ თავიანთ ექიმს, ამაზე ნერვიულობა არ არის საჭირო, ხშირად იკითხონ რჩევა, რომ მათ შვილებს ჭარბი ან ნაკლები დოპზირებით რაიმე ზიანი არ მიადგეთ. ჯერ კიდევ გვაქვს გარკვეული იმედი, რომ იქნებ თვის ბოლომდე მოხდეს შემოტანა ამ პრეპარატის” – ამბობს ბავშვთა ენდოკრინოლოგი.
7 ნოემბერს, ჯანდაცვის მინისტრმა მშობლებთან და ექიმებთან შეხვედრა გამართა. მისივე განცხადებით, გრძელდება მოლაპარაკებები, რომ „ნოვორაპიდის“ მწარმოებელმა კომპანიამ ნაკისრი ვალდებულებები შეასრულოს, რათა მედიკამენტის ნოწოდება რაც შეიძლება მალე აღდგეს. როგორც მშობლების ნაწილი ჰყვება, მათ ამ შეხვედრაში მონაწილეობა ვერ შეძლეს.
“ რომელ ქვეყანაში, სად იგეგმება შეხვედრა მინისტრთან, სთავაზობენ მშობლებს მონაწილეობას და აგებინებენ 45 წუთით ადრე? პარასკევ დღეს, როდესაც დიდი ალბათობით უმეტესობა ვმუშაობთ.. კარგი, დავივიწყებ ყველაფერს, მივატოვებ საქმეს და გავალ, როგორ გავიდე ჯანდაცვის სამინისტრომდე ფიზიკურად? აი იმ წამს რომ ავმდგარიყავი და წავსულიყავი, როგორ მომესწრო ჯანდაცვის სამინისტროში 45 წუთში გასვლა აქედან? პირველ რიგში საკუთარ თავს ატყუებენ და მერე მოსახლეობას, იმ მოსახლეობას, რომელზე ზრუნვაც ევალებათ და რომელზე ზრუნვისთვისაც, მათი გადახდილი გადასახადებიდან იღებენ ხელფასს – მათ ატყუებენ და აყენებენ შეურაცხყოფას”, – ამბობს გურანდა ხოხობაშვილი.
შეხვედრამდე ერთი დღით ადრე ჯანდაცვის მინისტრმა ინსულინთან დაკავშირებით გავრცელებულ კომენტარებს დეზინფორმაცია უწოდა.
“ დღეს საქართველოში, არცერთი ბავშვი არ არის დარჩენილი ინსულინის გარეშე, როგორც ამის წარმოჩენას ცდილობენ ზოგიერთები. რისკიც კი გამოირიცხება ასეთი. მიუხედავად იმისა, რომ ამის სესახებ ცალსახად ინფორმირებულები არიან მშობლები, იმის ჩათვლით, რომ სანოფის მედიკამენტზე ხელმისაწვდომობას არავითარი რისკი არ ემუქრება, რომ მედიკამენტის ცანაცვლებასთან დაკავშირებით ყველა ექიმი მზად არის ჩაეღოს მაღთვაში და ამაში სამინისტროა ჩართული, იციან, რომ საუბარია ძალიან მაღალი ხარისხის მედიკამენტზე და არა დაბალი ხარისხისაზე – იციან ეს, რაკი გადავწყვიტეთ, რომ მათ უფლება აქვთ ამ ცვლილების მოსალოდნელობის შესახებ სცოდნოდათ წინასწარ.. და ამის მიუხედავად, ზოგიერთი მათგანი ამბობს, რომ თურმე ინსულინის მოწოდება შეწყვიტა სახლმწიფომ. ეს არის ტყუილის შეგნებულად გავრცელება, ამას სრული პასუხისმგებლობით ვამბობ, დეზინფორმაცია.
რაიმე შეფერხების რისკი ამ საშუალებით პაციენტების უზრუნველყოფაში არც შექმნილა, არც დღეს არსებობს და არც შეიქმნება ახლო მომავალში” – განაცხადა ჯანდაცვის მინისტრმა მიხეილ სარჯველაძემ.
“მინისტრის განცხადებას ჰაილაითად გასდევდა, თითქოს ჩვენ მშობლები ვცდილობთ პოლიტიკური კონტექსტი მივცეთ ამ ყველაფერს, პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოვიყენოთ – ძალიან უსუსური განცხადება იყო და ძალიან შეურაცხმყოფელი. მშობლები არ ვსაუბრობთ პოლიტიკაზე, ჩვენ ვსაუბრობთ იმაზე, რომ ჩვენს შვცილებს სჭირდებათ ინსულინი,” – ამბობს მინისტრის განცხადებაზე პასუხად გურანდა ხოხობაშვილი.
“მშობლებისთვის რა თქმა უნდა ძალიან სენსიტიური ის ამბავი, რომ მათთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის პრეპარატი უცებ ხდება დეფიციტური და ამას სამხუხაროდ გებულობენ მხოლოდ და მხოლოდ აფთიაქში მისვლისას და არავიტარი ინფორმაცია წინასწარ არ ქონდათ. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ საქართველოში შეიქმნა დეფიციტი ინსულინების, რომელიც შეიძლება გამოვიყენოთ ბავშვებში – ასე არ არის. შეიძლება ჩანაცვლდეს ერთი კომპანიის წარმოებული ინსულინი მეორით მაგრამ ეს საჭიროებს ძალიან დიდ ყურადღებას როგორც მშობლების, ასევე ექიმისგან. გასაგებია, რომ არ მოხდა მოწოდება დროულად, მაგრამ ის რომ, სახელმწიფომ იცის, რომ 3 ნოემბერს უნდა მიიღოს პრეპარატი და ხედავს, რომ პირველ ნოემბერს საზღვარზე არ არის ჯერ კიდევ რეგისტრირებული პრეპარატი, რა თქმა უნდა მან განგაშის სიგნალი უნდა ჩართოს, დაიწყოს ალტერნატიული გზების ძიება, მოიწვიოს სპეციალისტები და კითხოს აზრი, თუ როგორ უდა მოახდინოს ჩანაცვლება და მშობელი არ უნდა იგებდეს ამას აფთიაქში” – ამბობს მედიცინის დოქტორი, ექიმი ენდოკრინოლოგი ლაშა უჩავა.
რა სირთულეებთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული ერთი მედიკამენტის მეორით ჩანაცვლება, ამის შესახებ ევრონიუს ჯორჯიამ რამდენიმე კითხვა მასაც დაუსვა.
“ ძალიან დიდი სტრესია ახალ პრეპარატთან ურთიერთობა, იმიტომ რომ მათ ამის გამოცდილება არ აქვთ და აბსოლუტურად ლეგიტიმურია ის შიშები, რაც აქვთ – მათ იციან ინსულინის ზედოზირების დროს რა შეიძლება მოხდეს და რა შეიძლება მოხდეს მცირე დოზის გამოყენებისას – მათ ეს ყველაფერი გავლილი აქვთ უკვე და დგანან ახალი საშიშრროების წინაშე. ეს არ ნიშნავს რომ ნოვორაპიდის აპიდრათი ცანაცვლება არ შეიძლება, უბრალოდ ეს ყველაფერი საჭიროებს დიდ ყურადღებას, დაახლოებით 3-5 დღის განმავლობაში სჭირდება აქტიური მონიტორინგი, ეს ბავშვისთვისაც დამატებიტი სტრესია – უფრო ხშირად უწევს გლუკოზის კონტროლი”, – ამბობს ლაშა უჩავა.
სპეციალისტების განმარტებით, პირველი დეფიციტი ნოვორაპიდზე 2022 წელს, უკრაინაში ომის დაწყებას უკავშირდება, პარალელურად, მედიკამენტების წარმოებაზე გავლენა მოახდინა პანდემიამაც..
“ბოლო 4 წელია საერთოდ ვერ ვცნობ ამ პროგრამას – ხან რა პრობლემებია, ხან – რა. მსგავს სიტუაციაში არასდროს ვყოფილვართ, რაც ბოლო 4 წელია. ხან ტრესიბა აქვთ დეფიციტში და 1 თვისას ვგვაძლევენ, ჩხირები არ არის, ახლა უკვე ნოვორაპიდი არ არის.. პირველად რომ შეიქმნა დეფიციტი ერთხელ შავ ბაზარზე ჩანთიდან ამოღებული ინსულინიც ვიყიდე – არ ვიცი რამდენად დაცული იყო პირობები, საბედნიეროდ იმოქმედა.. უბრალოდ ისე ვერ დავრჩებოდი – ქსელურ აფთიაქებსაც არ ჰქონდათ.. მაშინ ასე ერთმანეთს ვუწილადებდით, რაღაცნაირად გადავაგორეთ ის კრიზისი და მერე უკვე მიიღო ჯანდაცვამ მარაგი და დარიგდა.. სწორად გამიგეთ, საერთოდ არ მაინტერესებს, ვისი პასუხისმგებლობაა – ფაქტის წინაშე ვარ, რომ ჩემს შვილს ინსულინი არ აქვს და კიდევ მრავალ ბავშვს..
კიდევ იმის იმედი მაქვს, რომ ნოემბრის ბოლოს იქნება და რაიმე გამოსწორდეს და კომპანიამ მოგვაწოდოს.. კიდევ იმედი მაქვს რაღაცის.. თუ არადა მერე არ ვიცი უკვე სად ვიშოვი, იმიტომ რომ კვირების ინსულინი მაქვს დარჩენილი” – ამბობს ევრონიუს ჯორჯიასთან ინტერვიუში ანა დარჩიაშვილი.
“ფაქტი, რომ ქვეყანაში არის აპიდრა, არ ნიშნავს, რომ ჩვენ გვაქვს ინსულინი, რადგან ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში აპიდრას ვერ გამოვიყენებთ.
მე, 13 წლის გაბრიელის დედა ვამბობ, რომ ეს არ არის პოლიტიკა, ეს არის რეალობა – ჩვენს შვილებს როცა ვუყურებთ, არ ვიცით, რა უნდა გავკეთოთ – გვეუბნება გურანდა ხოხობაშვილი.
სპეციალისტების ინფორმაციით საქართველოში დღეს 1500-მდე დიაბეტი ტიპი 1-ის მქონე ბავშვი და მოზარდია აღრიცხული. მათი მშობლების ნაწილი დარწმუნებულია, რომ სამინისტროს მიერ მათთვის შეთავაზებული მედიკამენტი – აპიდრა მათი შვილებისთვის ალტერნატივა არ არის, ამიტომ დეფიციტური ნოვორაპიდის მოთხოვნით საპროტესტო აქციის გამართვას გეგმავს.
