ავღანეთში „თალიბანის” მმართველობის აღიარების პარალელურად, მოსკოვი ტრადიციულ, მრავალწლიან მოკავშირეებს კარგავს.
ისლამისტურმა მებრძოლმა დაჯგუფება „თალიბანმა“ ავღანეთზე კონტროლი 2021 წლის აგვისტოში, აშშ-ისა და ნატოს ძალების გასვლის შემდეგ, დასავლეთის მიერ მხარდაჭერილი მთავრობის დამხობის შედეგად აიღო.
არც აშშ და არც ევროკავშირი ოფიციალურად ამ დაჯგუფებას არ აღიარებენ, ვაშინგტონი „თალიბანს” კვლავ ტერორისტულ ორგანიზაციად, უფრო კონკრეტულად კი, სპეციალურად დანიშნულ გლობალურ ტერორისტულ დაჯგუფებად მიიჩნევს.
თუმცა, განსხვავებული პოზიცია აქვს კრემლს. 2024 წლის ივლისში რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა „თალიბანს” „ტერორიზმთან ბრძოლაში მოკავშირეები“ უწოდა. იგი თალიბანს საკუთარი ხელისუფლების მოკავშირეებად ადრეც მოიხსენიებდა, ხოლო საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა „თალიბანის” წევრები „ჯანსაღი აზროვნების ხალხად“ დაახასიათა.
საქმე იმაშია, რომ 2022 წლის დასაწყისში მოსკოვის მიერ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი აგრესიის დაწყების დღიდან, კრემლი სულ უფრო მეტად ცდილობს ტოტალიტარულ რეჟიმებთან თანამშრომლობას ეკონომიკური და სამხედრო პარტნიორობის თვალსაზრისით.
ერთ-ერთი პირველი, ვინც კრემლთან კავშირები გააღრმავა, ირანი იყო. თეირანმა რუსეთს ათასობით შაჰიდის ტიპის დრონი მიაწოდა და შემდეგ შესაბამისი ტექნოლოგიური მონახაზებიც გაუზიარა, რამაც მოსკოვს საკუთარი შიდა წარმოების შექმნის საშუალება მისცა.
ახლა ამ დრონებს რუსულ საწარმოებში ქმნიან და მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ კრემლის მიერ უკრაინის ქალაქების, ინფრასტრუქტურული ობიექტებისა და მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ დაბომბვის კამპანიებში.
იანვარში რუსეთმა და ირანმა ხელი მოაწერეს ყოვლისმომცველი სტრატეგიული პარტნიორობის ხელშეკრულებასაც, რომელსაც ვლადიმერ პუტინმა ორმხრივ ურთიერთობებში „ნამდვილი გარღვევა“ უწოდა.
როდესაც ისრაელმა და მოგვიანებით აშშ-მა ირანის სამიზნეების წინააღმდეგ საჰაერო დარტყმის კამპანია წამოიწყეს, მოსკოვი მოკავშირის მხარდასაჭერად არ მისულა და დიპლომატიური ჟესტების გარდა არც რაიმე უფრო არსებითი შეუთავაზებია.
გასული წლის ბოლოს, როდესაც ირანულმა დრონებმა და ტექნოლოგიებმა რუსეთი ვერ დააახლოვა მთელი უკრაინის ან თუნდაც მთელი ლუჰანსკისა და დონეცკის რეგიონების ოკუპაციასთან, რომელთა ხელში ჩაგდებასაც მოსკოვი 2014 წლიდან ცდილობს, კრემლმა საქმეში კიდევ ერთი მოკავშირე ჩართო. ამჯერად მხარდაჭერა არა ტექნიკითა და აღჭურვილობით, არამედ მიწაზე მყოფი ჯარისკაცების სახით მოვიდა.
ჩრდილოეთ კორეამ რუსი ჯარის მხარდასაჭერად ათიათასობით სამხედრო გაგზავნა.
დასავლელი ოფიციალური პირების ცნობით, გასული წლის შემოდგომიდან მოყოლებული რუსეთში ფხენიანის 4,000 ჯარისკაცი დაიღუპა ან დაიჭრა. თუმცა მას შემდეგ ჩრდილოეთ კორეის თანამშრომლობა მოსკოვთან კიდევ უფრო გაძლიერდა.
ჩრდილოეთ კორეა ახლა ამ რაოდენობის გასამმაგებასა და მოსკოვის ჯარების გასაძლიერებლად დამატებით 30,000 სამხედროს გაგზავნას აპირებს.
უკრაინის სადაზვერვო სააგენტოს წარმომადგენლის თქმით, ეს ახალი ჯარები შესაძლოა რუსეთში უახლოეს თვეებში ჩავიდნენ.
უკრაინაში გაჭიანურებული ე.წ. სპეციალური სამხედრო ოპერაციის ფონზე, როგორც ამას თავად კრემლი აღწერს, მოსკოვი კარგავს გავლენას ყოფილ საბჭოთა რეგიონზე. კერძოდ, სამხრეთ კავკასიაში ათწლეულების განმავლობაში არსებულ დასაყრდენს.
2023 წლის სექტემბერში ელვისებური სამხედრო კამპანიის შემდეგ აზერბაიჯანმა ყარაბაღის რეგიონზე სრული კონტროლი დაიბრუნა.
თითქმის ორი წლის შემდეგ კი ერევანი და ბაქო ისტორიას რუსეთის გარეშე წერენ. მხარეები სამშვიდობო შეთანხმების შინაარსზე შეთანხმდნენ და ურთიერთობების ნორმალიზებას ცდილობენ სისხლიანი კონფლიქტის შემდეგ, რომელსაც დიდი ხანი დასასრული არ უჩანდა. შესაბამისად, მოსკოვის ურთიერთობები როგორც ბაქოსთან, ასევე ერევანთან არასდროს ყოფილა ისეთი ცუდი, როგორც ახლაა.
მაისში აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა უარი თქვა მოსკოვში გამარჯვების დღის აღლუმზე დასწრებაზე ყოფილი საბჭოთა კავშირის სხვა ლიდერებთან ერთად. იმავე თვის ბოლოს უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრი ბაქოს ეწვია, რაც კიევთან უფრო მჭიდრო კავშირების ნიშანი იყო.
2023 წელს აზერბაიჯანის სამხედრო კამპანიამ ყარაბაღში სომხეთს აჩვენა ის, რაც სირიისა და ირანის რეჟიმებმა მოგვიანებით შეიტყვეს, როდესაც მათ ეს სჭირდებათ, რუსეთი საკუთარი მოკავშირეების მხარდასაჭერად არ მიდის.
აზერბაიჯანის ოპერაციიდან რამდენიმე კვირის შემდეგ სომხეთმა დაამტკიცა საერთაშორისო სისხლის სამართლის სასამართლოს წესდება, რომელმაც პუტინის დაპატიმრების ორდერი გასცა უკრაინიდან ასობით ბავშვის უკანონო დეპორტაციის ეჭვის საფუძველზე.
2024 წელს კი სომხეთმა შეწყვიტა მონაწილეობა კრემლის ხელმძღვანელობით შექმნილი კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციაში, რომელიც ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსზე მოსკოვის პასუხს წარმოადგენს.
ხოლო ერთი წლის შემდეგ 2025 წლის დასაწყისში, სომხეთის პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესის დაწყებას ისახავს მიზნად.
მტრული ნაბიჯის მიუხედავად, მოსკოვი ყოფილ მოკავშირესთან თანამშრომლობის აღდგენას ცდილობს. ლავროვი ერევანს 20 მაისს ეწვია, რითაც მიანიშნა კრემლის სურვილზე – გააძლიეროს კავშირები სომხეთთან.
რამდენიმე დღის შემდეგ ერევანს ეწვია ევროკავშირის საგარეო საქმეთა და უსაფრთხოების პოლიტიკის უმაღლესი წარმომადგენელი კაია კალასიც. თუმცა, ყველაზე მნიშვნელოვანი ვიზიტი არა ერევანში, არამედ თურქეთში შედგა.
აქამდე წარმოუდგენლად მიჩნეული შეხვედრის ფარგლებში რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა და ნიკოლ ფაშინიანმა თურქეთსა და სომხეთს შორის ურთიერთობების ნორმალიზების შესაძლო ნაბიჯები განიხილეს. კერძოდ, სომხეთი თურქეთთან ერთობლივი საზღვრის ხელახლა გახსნას ცდილობს, რაც ქვეყნის იზოლაციის შემსუბუქებას შეუწყობს ხელს.
აზერბაიჯანსა და რუსეთს შორის უპრეცედენტო ესკალაციის ფონზე, რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა განაცხადა, რომ მხარს დაუჭერს სომხეთის მიერ აზერბაიჯანთან გრძელვადიანი მშვიდობის დამყარების მცდელობებს.
როგორც ექსპერტები ამბობენ, ძნელია, გადაჭარბებულად შეაფასო ამ განცხადების მნიშვნელობა და ის, თუ როგორ იცვლება დიპლომატიური ვითარება არა მხოლოდ სამხრეთ კავკასიის რეგიონში, არამედ მის ფარგლებს გარეთაც, რამაც შესაძლოა რუსეთის მიერ უკრაინაში მიმდინარე ომზეც კი იქონიოს გავლენა.
