სულ ცოტა ხნის წინ გერმანიის, შვედეთის, ფინეთისა და ლიეტუვის საკუთრებაში არსებული ზღვის ფსკერზე გამავალი კაბელები დააზიანეს, რაც კიდევ ერთხელ მოწმობს, რომ რუსეთის მხრიდან იზრდება კიბერთავდასხმებისა და ჰიბრიდული ჩარევის საფრთხე, ამბობს ნატოს ექსპერტი ჯეიმს აპატურაი.
სანამ უკრაინაში ომი მძვინვარებს, დონალდ ტრამპი კი თეთრ სახლში დასაბრუნებლად ემზადება, ევროპის დანარჩენი ქვეყნების მიმართ რუსეთის მხრიდან მომავალი საფრთხე იზრდება. „ევრონიუსმა“ გადაცემა „ევროპულ საუბრებში“ მოიწვია ნატოს ექსპერტი ინოვაციების, კიბერ და ჰიბრიდული საფრთხეების საკითხებში ჯეიმს აპატურაი, რომელიც ამბობს, რომ ჩვენ სრულიად უცხო ტერიტორიაზე ვიმყოფებით.
შონა მიურეი, ევრონიუსი: მთელი ევროპის მასშტაბით ვხედავთ ან ჩვენს ყურამდე მოდის ანგარიშები, რომელთა მიხედვითაც, გაცილებით მოიმატა რუსეთის მხრიდან ევროპის ქვეყნების მიმართ განხორციელებული საბოტაჟების რიცხვმა. რას გვეტყვით ამის შესახებ, მართლაც, მოიმატა თუ არა საბოტაჟმა?
ჯეიმს აპატურაი:
„ნამდვილად ასეა. უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღვნიშნო, რომ საბოტაჟი თან ერთვის სხვა დანარჩენ ქმედებებს, რაც ვნახეთ. ვგულისხმობ კიბერთავდასხმებს, დეზინფორმაციას, პოლიტიკურ ჩარევებს, იძულებით მიგრაციას, GPS სისტემის ჩახშობას (GPS jamming). ეს ყველაფერი ჩვეულებრივი ამბავია და მას წინანდელზე უფრო ხშირად მიმართავენ. ახალი მხოლოდ ისაა, რომ რუსეთს საბოტაჟის კამპანიის მადა მოემატა. ეს გამოიხატება ხანძრის მიზანმიმართული გაჩაღებით, მატარებლების რელსებიდან გადაყვანით, პოლიტიკოსების საკუთრებაზე თავდასხმით, მკვლელობის მცდელობებით, მაგალითად, კომპანია Rheinmetall-ის ხელმძღვანელის მოკვლა სურდათ, ინდუსტრიის ლიდერებს ერჩიან. როგორც ვხედავთ, სულ უფრო მეტია ასეთი შემთხვევების რაოდენობა და უფრო მომატებული აქვთ მადა, რომ მეტი დახოცონ და მეტი ზიანი მიაყენონ სხვა ქვეყნებს.“
შონა მიურეი, ევრონიუსი: და როგორ ააშკარავებენ ამ ყველაფერს? თქვენ ახსენეთ იარაღის გერმანელი მწარმოებლის მკვლელობის გეგმა. როგორ გაიხსნა ასეთი საქმეები და როგორ აღკვეთეს ისინი?
ჯეიმს აპატურაი:
„ამას, როგორც წესი, სადაზვერვო სამსახური აკეთებს. თუმცა ეს ნამდვილად კარგი კითხვაა, რადგან სულაც არ გვინდა, რომ მხოლოდ ერთ ქვეყანაში ვითამაშოთ ე.წ. დაჭერობანა. მე თუ შევამჩნიე რაღაცა აქ, ამაზე მაქვს შესაბამისი რეაქცია. თუ იქით დავინახე კიდევ რაღაც, იმასაც ვცემ პასუხს. ჩვენ ვაკვირდებით, თუ სად იკვეთება მსგავსი სიტუაციები და ტენდენციები. თუ, მაგალითად, მატარებელი გადავიდა ლიანდაგიდან ისეთ ქვეყანაში, რომელიც უკრაინას ამარაგებს, ეს უბედური შემთხვევაა. თუ იგივე მოხდა შვიდ ქვეყანაში, ეს უკვე ერთიანი ხელწერაა და ჩვენ ვიცით, ვინ დგას ამის უკან. ერთი მხრივ, ვააქტიურებთ ჩვენს სადაზვერვო სამსახურებს. მეორე მხრივ, ვაგროვებთ ინფორმაციას და ვაკვირდებით, თუ სად იკვეთება ერთიანი ხელწერა და ტენდენციები. ამის მერე ვიღებთ გადაწყვეტილებას, რა გავასაჯაროოთ და რა – არა“.
შონა მიურეი, ევრონიუსი: მაინც საიდან ვიცით, რომ ეს ყველაფერი რუსეთისგან მოდის? იქნებ, რუსეთთან ერთად ჩინეთიც ჩართულია? მაინც როგორ ვადგენთ, ვინ არის მიზეზი?
ჯეიმს აპატურაი:
„ჩვენ ძალიან სკრუპულოზურად ვუდგებით საკითხს, რათა დავრწმუნდეთ, რომ ჩვენი ინფორმაცია ზუსტია. როდესაც საქმე მხოლოდ ერთ ინციდენტს ეხება, მაგალითად, როგორიცაა Rheinmetall-ის ინციდენტი, სადაზვერვო სამსახურები დარწმუნებული არიან, რომ ჩვენს პოლიტიკოსებს შეუძლიათ ამის საჯაროდ გაცხადება. მაგრამ, როგორც უკვე აღვნიშნე, ჩვენ გვჭირდება ხელწერის – მატრიცის განსაზღვრა და ტენდენციის დადგენა, რადგან როდესაც თავდასხმა ჰიბრიდულ, როგორც ჩვენ ვუწოდებთ, ნაცრისფერ ზონაზე ხორციელდება, აქ გათვლას ბუნდოვანებაზე აკეთებენ. რუსები იქნებიან თუ სხვები, ცდილობენ, ისე მოაწყონ საქმე, რომ ზუსტად ვერ გაარჩიო, თუ ვინ ჩაიდინა ქმედება. ასე რომ, რთულია კვალზე გასვლა. ამიტომ რთულია ზომების მიღებაც. საჭიროა მეტი ძალისხმევა როგორც სადაზვერვო, ისე სხვა კუთხით, რათა ზუსტად დაადგინო, რა მოხდა“.
შონა მიურეი, ევრონიუსი: მოდი, დაგვისახელეთ ერთი მაგალითი იმისა, თუ როგორ ახერხებენ რუსები, რომ ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების მოსახლეობას უკრაინის მხარდაჭერა გადააფიქრებინონ. მაგალითად დიდ თავდასხმას ახსენებენ ენერგიის წყაროზე, რის გამოც მოქალაქეებს შეეშინდებათ და იტყვიან, იცი რა, თუ უკრაინას აღარ დავუჭერთ მხარს, რუსეთიც აღარ ამოგვიღებს მიზანში. ამის თქმა გინდათ, არა? ან უბრალოდ დაგვისახელეთ მაგალითი, თუ როგორ მუშაობს ეს სისტემა და რა შედეგის მიღება სურთ რუსებს.
ჯეიმს აპატურაი:
„მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ რუსები ყოველთვის – როგორც გასულ საუკუნეში – საბჭოთა პერიოდში, ისე დღეს – ყველა ღონეს იყენებენ, რათა კოგნიტიური, შემეცნებითი ეფექტი მიიღონ. მათ სურთ, აზრი შეგაცვლევინონ. აი, ასეთია მათი მიდგომა. ამიტომ ყველა ღონეს, მათ შორის ბირთვული საფრთხის მუქარასაც მიმართავენ ძალიან ადრე. ჩვენ უამრავჯერ გვსმენია ეს რუსებისგან. ისინი აწარმოებენ დეზინფორმაციის კამპანიას და გეუბნებიან: ელექტროენერგიაზე ფასი იმიტომ იზრდება, რომ ომს უჭერ მხარს. ამ მხარდაჭერის გამო იმატებს ფასები სურსათზეც. ამის მერე გადადიან საბოტაჟზე და გეუბნებიან, რომ ომის მხარდაჭერის გამო აღარ ხარ უსაფრთხოდ. აქაც შეიძლება მოხდეს რაღაც. და თუკი რომელიღაც წარმოების ხელმძღვანელი ხარ, აღარ ხარ უსაფრთხოდ. მე სხვა კომპანიების ხელმძღვანელებმაც დამირეკეს და მკითხეს – მეც ხომ არ მემუქრება რამე? ასე რომ, ამ ნაბიჯმა მოიტანა შედეგი და ჩვენ გვსურს, რასაკვირველია, რომ ჩვენი მოსახლეობის უსაფრთხოება უზრუნველვყოთ. ასეც ვიქცევით. მაგრამ, მეორე მხრივ, პასუხი უნდა გავცეთ მათ მიერ არეულობის გამოწვევის მცდელობასაც“.
შონა მიურეი, ევრონიუსი: თქვენ დაჭერობანას თამაში ახსენეთ. პრინციპში, სწორედ ამასთან გვაქვს საქმე, რადგან თავდასხმა და თავდასხმის მუქარა გახშირდა.
ჯეიმს აპატურაი, NATO-ს გენერალური მდივნის თანაშემწის მოადგილე უსაფრთხოების თანამედროვე გამოწვევების მიმართულებით: „დიახ, მართლაც, დაჭერობანას თამაში გვიწევდა. ჩემი აზრით, ახლა უკეთესი მდგომარეობა გვაქვს კიბერინფრასტრუქტურის, კრიტიკული ინფრასტრუქტურის შეუვალობისა და პოტენციურად დაძაბული ვითარების მართვის თვალსაზრისით. რებუსებს ვხსნით და ყველა დეტალს თავის ადგილზე ვაწყობთ. ვაკეთებთ თუ არა ყველაფერს, რაც შეგვიძლია? არა, რადგან როგორც ვთქვი, რუსებს რისკზე წასვლის სურვილი სულ უფრო ეზრდებათ. ისინი უფრო სახიფათო ნაბიჯებს დგამენ და უფრო ხშირად. ასე რომ, გარწმუნებთ, თქვენმა პოლიტიკურმა ლიდერებმა ეს ამბავი იციან, ამაზე აქცენტს აკეთებენ და ჩვენ ვეძებთ ესკალაციის მართვისა და აღკვეთის უკეთეს გზებს“.
შონა მიურეი, ევრონიუსი: მაინც რა ტიპისაა ეს აღმკვეთი ქმედებები?
ჯეიმს აპატურაი:
„თქვენ შეიძლება გახსოვთ, მაგალითად, რომ პრეზიდენტი ბაიდენი ესაუბრა პრეზიდენტ პუტინს რამდენიმე წლის წინ და უთხრა, რომ კრიტიკულ ინფრასტრუქტურაზე გადის წითელი ხაზი და თუ გადაკვეთ ამ ხაზს, სერიოზული შედეგები მოჰყვებაო. რუსებმა უკან დაიხიეს. ასე რომ, შესაძლებელია იმ ზღვრის დადგენა, რომელსაც არ უნდა გასცდე, და ნათლად თქმა, თუ რა პასუხს მიიღებ სანაცვლოდ. რუსები უკან იხევენ, როდესაც მტკიცე კედელს აწყდებიან“.
შონა მიურეი, ევრონიუსი: თქვენ ახსენეთ კრიტიკული ინფრასტრუქტურა და ბაიდენის მუქარა, თქვენ კარგად იცით, რომ მთელ მსოფლიოში ინფორმაციის 99 პროცენტი ზღვის ფსკერზე ჩადებული კაბელებით გადაიცემა. ამ ყველაფერს რა ემუქრება?
ჯეიმს აპატურაი:
„მართალს ბრძანებთ, მსოფლიოში გავრცელებული ინფორმაციის 99%-ის თაობაზე, მაგრამ, მოდი, უფრო დავაკონკრეტოთ ეს საკითხი, რათა ხალხმა უკეთ აღიქვას. ყოველდღე 10 ტრილიონი დოლარის ღირებულების ეკონომიკური ტრანზაქციები გაედინება ამ კაბელებში ატლანტის ოკეანის გავლით. მიედინება ირლანდიიდან გაერთიანებული სამეფოსკენ, საფრანგეთისკენ, ცოტაც ამერიკის შეერთებული შტატებისკენ და უკან. ასე რომ, ამ კაბელების გადაჭრას მცირე ზიანი არ მოჰყვება, განსაკუთრებით ეკონომიკური აქტივობის კუთხით. რუსები აგრძელებენ იმ პროგრამას, რომელსაც რამდენიმე ათეული წელი აწარმოებდნენ. მას „რუსეთის ზღვის ფსკერის კვლევის“ პროგრამა ჰქვია, რაც, ფაქტობრივად, გასამხედროებული სტრუქტურის შელამაზებული სახელია. კარგად დაფინანსებული სტრუქტურისა, რომელიც ყველა ჩვენი კაბელისა და ენერგეტიკული დანიშნულების მილსადენების რუკას ადგენს. მის მფლობელობაშია ე.წ. კვლევითი გემები, მცირე წყალქვეშა ნავები, უპილოტო, დისტანციური მართვის აპარატურა. ჰყავთ მყვინთავები და აქვთ ასაფეთქებელი ნივთიერებები. ჩვენ ყველამ ვიცით ეს. ნებისმიერს შეუძლია, ინტერნეტში მოიძიოს და ნახოს. ამიტომ მგონია, რომ სწორედ ისინი წარმოადგენენ ყველაზე დიდ საფრთხეს ჩვენი ინფრასტრუქტურისთვის. შესაძლოა, ნახეთ, რომ ჩინურმა გემმა ბალტიის ზღვაში დამაკავშირებელი კაბელი გადაჭრა. ჩინელებმა ეს აღიარეს. რუსეთ-ჩინეთის პარტნიორობის კონტექსტში ყოველთვის ასეთ ინციდენტებზე უნდა დავფიქრდეთ. თუმცა, ჩემი აზრით, რუსები უფრო საშიში არიან“.
შონა მიურეი, ევრონიუსი: რაც შეეხება დეზინფორმაციას, თუკი თქვენს კომპეტენციაში ეს საკითხიც შემოდის. ვნახეთ, რომ მას შემდეგ, რაც ილონ მასკმა ტვიტერი შეიძინა, ამ პლატფორმაზე სიძულვილის ნიადაგზე ჩადენილმა დანაშაულმა იმატა და თავად ტვიტერი აღარ რეგულირდება ძველებურად სიძულვილის, დანაშაულის, ანტისემიტიზმის, ისლამოფობიისა და სხვა მსგავსი საკითხების მიმართულებით. რამდენად საშიშია, რომ ეს კაცი ახლა თეთრი სახლის ადმინისტრაციასთან ასე ახლოს იქნება?
ჯეიმს აპატურაი: „ჩემი აზრით, ნატოს წევრი ყველა ქვეყნის ხელისუფლებამ ღრმა შეშფოთება გამოთქვა დეზინფორმაციისა და იმ ყველაფრის გამო, რაც ამერიკის შეერთებული შტატების არჩევნებზე ვიხილეთ. ასევე ყველა არჩევნებზე, რაც კი ჩატარდა ახლა, უამრავი დეზინფორმაცია ვრცელდებოდა, მათ შორის სოციალური მედიაპლატფორმების მეშვეობით. ეს მხოლოდ ატლანტის ოკეანის მეორე მხარეს არ მომხდარა, ეს მთელ მსოფლიოში ხდება და ყველა ქვეყნის მოსახლეობა დაუცველია ამ მხრივ. დეზინფორმაციას, მათ შორის სოციალურ მედიაპლატფორმებსაც, განვიხილავთ იმ მთლიანი სისტემის ნაწილად, რომელსაც მტერი და სტრატეგიული კონკურენტები იყენებენ ჩვენ წინააღმდეგ. ამიტომ თითოეული ქვეყნის ხელისუფლებამ და ევროკავშირმა უნდა გადაწყვიტოს, თუ როგორ დაარეგულირებს ამას.“
შონა მიურეი, ევრონიუსი: როგორც ჯეი დი ვანსმა J.D. Vance თქვა, ევროპა თუ ამერიკა შეწყვეტს უკრაინის დახმარებას ნატოს მეშვეობით, თუკი ევროკავშირი ისევ გააგრძელებს ტვიტერის Twitter იმავე იქს X პლატფორმის რეგულირებას.
ჯეიმს აპატურაი: „დიახ, ვუყურე ამას და იცით, მათ ჯერ არ გადაუბარებიათ ოფისი, ამიტომ მგონია, რომ ისინი ჯერ კიდევ წინასაარჩევნო კამპანიის ამპლუაში არიან. მაგრამ მე, აი, რას გეტყვით. უკრაინის მხარდაჭერა, ფაქტობრივად, ეგზისტენციალური საკითხია ევროპის უსაფრთხოებისთვის. ის საკვანძო საკითხია თქვენი ჩრდილოატლანტიკური კავშირის უსაფრთხოებისთვის. და ნატო, რა თქმა უნდა, ძირითადი საყრდენია ევროატლანტიკური სივრცის დაცვის თვალსაზრისით. ამიტომ იმ ყველაფრის საფუძველზე, რაც გვსმენია, გვჯერა, რომ ამერიკა ნატოს მხარდაჭერას გააგრძელებს.“
შონა მიურეი, ევრონიუსი: და ბოლოს, გენერაციული ხელოვნური ინტელექტის შესახებ მინდა გკითხოთ, რადგან ესეც შემოდის თქვენს კომპეტენციაში. მინდა, ეს დეზინფორმაციასთან დაკავშირებით განვიხილოთ, რადგან ის წარმოშობს დეზინფორმაციას.
ჯეიმს აპატურაი: „ასეა. ამაზე უსასრულოდ შემიძლია ვისაუბრო, მაგრამ მხოლოდ სამ რამეს ვიტყვი. პირველი ის, რომ გენერაციული ხელოვნური ინტელექტი ძალიან სწრაფად ქმნის ისეთ სარწმუნო სიყალბეს, რომ თვით ამ ინტელექტის შემქმნელი კომპანიებიც ვეღარ არჩევენ, რა არის ყალბი. მეორე ის, რომ ის დიდ საფრთხეს უქმნის მსოფლიოს მრავალ წერტილს, რომლებსაც ვერ ვადევნებთ თვალყურს ინგლისურ, ფრანგულ, გერმანულ თუ ჩინურ ენებზე არსებულ ვიდეო და აუდიომასალის საშუალებით, რომელიც დროთა განმავლობაში ერთნაირად არ აღიქმება და პოტენციურად დეზინფორმაციისა და ყალბი ამბების წყაროა სხვა საზოგადოებაში. მსოფლიოში უამრავი საზოგადოება უეცრად წუნდაუდებელი ყალბი ინფორმაციის პირისპირ აღმოჩნდა, რომელიც მათ დიალექტზე იქმნება, არადა, ამისთვის მზად არ არიან. ამიტომ დიდი რისკის ქვეშ დგანან.
ჩემი აზრით, მესამე საკითხი, რომელიც ძალიან მაინტერესებს, ესაა: უამრავ ტექნოლოგიურ კომპანიას დავურეკეთ და ვკითხეთ, როგორ წარმოუდგენიათ მომავალი. გვიპასუხეს, რომ მომავალ ოთხ წელიწადში ინტერნეტში გავრცელებული ინფორმაციის 99 პროცენტი ყალბი იქნება. ამჟამად ინტერნეტში გასული მასალის 70 პროცენტი ხელოვნურ ინტელექტს ეკუთვნის… ასე რომ, ეს ყველაფერი უკვე ხდება და და ძალიან რთულია გაარჩიო, რა არის მართალი და რა – არა. და ეს იმით დასრულდება, რომ… აი, მაგალითად, გადახედეთ, რა მოხდა ამერიკაში ქარიშხლების შემდეგ, რამდენიმე ყალბი ფოტო გავრცელდა, რომლებიც პოლიტიკოსებმა დადეს საკუთარ გვერდზე. მაგრამ როდესაც უთხრეს, რომ ეს ყალბი იყო, მათ უპასუხეს, არ გვანაღვლებსო. ეს ნიშნავს იმ აზრის დადასტურებას, რისი დადასტურებაც მინდა. ასე რომ, გარკვეულწილად, უკვე დავარღვიეთ სიმართლის ზღვარი ხელოვნური ინტელექტის წყალობით, რადგან ადამიანმა იცის, რომ ყალბია, მაგრამ არ ადარდებს. ასე რომ, წინ საინტერესო ამბები გველოდება.“
ავტორი: შონა მიურეი
