2021 წლის თვითმმართველობის არჩევნების სათანადოდ გასაშუქებლად, ევრონიუს ჯორჯიამ არჩევნებში მონაწილე ყველა კვალიფიციურ პოლიტიკურ პარტიას დაუთმო ასპარეზი. პარტიებს შესაძლებლობა ჰქონდათ თავიანთი საარჩევნო გეგმები საზოგადოებისთვის გაეცნოთ. კვალიფიციური პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლები 5 ერთსა და იმავე კითხვაზე უპასუხებდნენ და მათ ამისათვის თანაბარი დრო ჰქონდათ დათმობილი. ყოველ კითხვაზე პასუხის შემდეგ კი სტუმრებს აზრთა გაცვლა-გამოცვლისა და დებატების შესაძლებლობა ეძლეოდათ.
„ევრონიუს ჯორჯიამ“ ყველა კვალიფიციური სუბიექტის წარმომადგენელი მოიწვია მაყურებელთან შესახვედრად. თუმცა სტუმრობაზე უარი განაცხადა პარტიამ „დავით თარხან-მოურავი, ირმა ინაშვილი – საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი“.
ადგილობრივი თვითმმართველობა, სოციალური პოლიტიკა, ინფრასტრუქტურა, ეკოლოგია, ურბანული განვითარება და სოფლის მცხოვრებთა პრობლემები – სწორედ ამ საკითხებს ეძღვნებოდა წინასაარჩევნო დებატები. „ევრონიუს ჯორჯიას“ მაყურებელს უკვე ჰქონდა შესაძლებლობა მათ ეკრანიდან გაცნობოდა, ახლა კი დებატებში მონაწილეთა პასუხებს ერთად მოვუყარეთ თავი და მაყურებელს შესაძლებლობა აქვს შეადაროს, ვის როგორი ხედვა აქვს ამა თუ იმ კონკრეტულ პრობლემასთან დაკავშირებით.
კითხვა N1
როგორ ხედავთ ადგილობრივი თვითმმართველობის განვითარებას? რა აზრის ხართ ცენტრალიზაციისა და დეცენტრალიზაციის თაობაზე?
[br]ლადო ბოჟაძე – „ქართული ოცნება – დემოკრატიული საქართველო“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
იცით, რომ 2013 წელს ჩვენ მივიღეთ ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი, რომელმაც რეალური ძალაუფლება, თვითმმართველობა დაუბრუნა ხალხს. თქვენ იცით, რომ სწორედ „ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილებით, 2014 წლიდან ქალაქების მერებს ჩვენ ვირჩევთ, რაც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო.
დეცენტრალიზაციაზე როცა ვსაუბრობთ, ნიშნავს, რომ მეტი უფლებები უნდა ჰქონდეთ ადგილობრივ თვითმმართველობებს, ჰქონდეთ მეტი ქონება, ჰქონდეთ მეტი ფინანსები.
მომავალი 4 წლის დეცენტრალიზაციის სტრატეგიის გეგმა არსებობს, ის პარლამენტმა დაამტკიცა. ინფრასტრუქტურის, ფინანსთა სამინისტრო და სხვა ცენტრალური სამინისტროები, პირველ რიგში, ვალდებული არიან, საკითხების მაქსიმალური დელეგირება განახორციელონ. ამ სტრატეგიას ისინი, ბუნებრივია, მიჰყვებიან.
რაც ყველაზე მთავარია, 2 ოქტომბერს ჩვენ გვაქვს სწორედ რომ თვითმმართველობის არჩევნები – ჩვენ უნდა ავირჩიოთ მერები, საკრებულოები, მაჟორიტარები, ის ადამიანები, რომლებიც, მოსახლეობის აზრით, უკეთ მოაგვარებენ იმ პრობლემებს, რომლებიც რეალურად აქვთ. არანაირი კავშირი ამას რეფერენდუმთან, პლებისციტთან თუ მომავალ რიგგარეშე არჩევნებთან უბრალოდ არ აქვს.
შარლ მიშელის დოკუმენტს ხელისუფლებამ ერთ-ერთმა პირველმა მოაწერა ხელი, ისევე, როგორც პირველმა გააკეთა ანულირება მას შემდეგ, რაც „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ 100 დღის განმავლობაში არ მოაწერა ხელი. მათ მანამდე არ მოაწერეს ხელი, ვიდრე გახარიას გუნდმა გახარია არ დაასახელა მერობის კანდიდატად. ღამის 9 საათზე გაახსენდათ ამ დოკუმენტზე ხელის მოწერა. შარლ მიშელის დოკუმენტის ყველა ვალდებულება სრულდება, ნაწილი შესრულებულია, ნაწილი პროცესშია, ერთადერთი საკითხის გარდა, რომელიც 43%-იან ბარიერს უკავშირდება. ამ ბარიერს „ქართული ოცნება“ ამ არჩევნებზე დამაჯერებლად გადალახავს. თუმცა სწორედ შარშანდელი გამოცდილებაა ის, რაზეც ანამ ისაუბრა. მათდა სამწუხაროდ, „ქართულმა ოცნებამ“ გაიმარჯვა და თქვენდა სამწუხაროდ, „ქართული ოცნება“ გაიმარჯვებს მერის ყველა არჩევნებში.
რაც შარშან ვნახეთ, ახლაც იგივე სცენარი მეორდება. ოპოზიცია, ფაქტობრივად, საარჩევნო კამპანიას არ ატარებს. ჩვენ არ ვიცით, რა გეგმები აქვთ თბილისში, გორსა თუ სხვაგან. როგორ აპირებენ იმ უამრავი პრობლემის მოგვარებას, რომლებიც ჩვენს მოსახლეობას აქვს. სამაგიეროდ, ყველაფერი კეთდება იმისათვის, რომ კვლევებსა თუ რეიტინგებში „ქართულ ოცნებას“ არ ჰქონდეს 43%-ზე მეტი, იმისათვის, რომ ადვილი გახდეს საარჩევნო ადმინისტრაციისთვის გადაბრალება, რომ თვითმმართველობის არჩევნები გაყალბდა, რომ 43%-ზე მეტი მხარდაჭერა „ქართულ ოცნებას“ არ აქვს და ა.შ. იმისათვის, რომ ოპოზიციამ იმ სცენარის განხორციელება შეძლოს, რომელიც შარშან, საბედნიეროდ, ვერ განახორციელა.
წელსაც შემიძლია დავამშვიდო ჩვენი მოსახლეობა, რომ როგორც არჩევნების დღეს, ასევე არჩევნების შემდგომ პერიოდში, იქნება მშვიდობა და სტაბილურობა ქვეყანაში. მათ ექნებათ დრო იმისთვის, რომ კარგად მოემზადონ 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის.
ჩვენ კიდევ 3 ოქტომბერს დავიწყებთ იმ ორწლიანი პროგრამის შესრულებას, რომელიც ყველა მუნიციპალიტეტში ითვალისწინებს უფრო მეტ ინფრასტრუქტურულ პროექტს, უფრო მეტ წარმატებას, უფრო მეტი პრობლემის მოგვარებას. ამას, ბუნებრივია, ჩვენი მოქალაქეები ნახავენ, ისევე, როგორც ხედავენ, როგორი განსხვავებულია დედაქალაქი და სხვა მუნიციპალიტეტები იმისგან, რაც იყო 2017 წლამდე, ან რაც იყო 2014 წლამდე, ვიდრე „ქართული ოცნება“ მოვიდოდა ადგილობრივ თვითმმართველობაში.
ანა გოგოლაძე – „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
პირველ რიგში, უნდა ვთქვათ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანი არჩევნებია. ეს არის შემთხვევა, როდესაც არ ვატარებთ მხოლოდ თვითმმართველობის არჩევნებს, არ ვირჩევთ მხოლოდ მერებს, მაჟორიტარებს და არ ვწყვეტთ მხოლოდ ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხებს.
2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ და მანამდეც, მკვეთრად გაჩნდა მოთხოვნა მრავალპარტიული მმართველობისა და ეს იყო ხალხის დაკვეთა, მაგრამ, სამწუხაროდ, „ქართული ოცნების“ მმართველობის პირობებში ჩვენ ვერ უზრუნველვყავით მრავალპარტიული პარლამენტი და კოალიციური მთავრობა.
ამის შემდეგ ცნობილი მოვლენები ვითარდება შარლ მიშელის დოკუმენტთან დაკავშირებით, რომელიც, სამწუხაროდ, „ქართულმა ოცნებამ“ დატოვა.
რეალურად ამ არჩევნებს რეფერენდუმის მნიშვნელობა აქვს. ეს არ იქნება მხოლოდ ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხებზე არჩევანი – შადრევნები, გზები, ინფრასტრუქტურული პროექტები. რატომ?! იმიტომ, რომ თუ არ შეიცვალა ქვეყანაში მმართველობა და ზოგადი ეკონომიკური პოლიტიკა, თუ ზოგადი ინფრასტრუქტურული თუ ურბანული პოლიტიკა და ჯანდაცვის პოლიტიკა არ შეიცვალა – თბილისის, ამბროლაურისა და გორის დონეზე ამ პრობლემებს ვერ შევცვლით.
რაც შეეხება ცენტრალიზაციისა და დეცენტრალიზაციის საკითხებს, უნდა ვაღიაროთ, რომ დეცენტრალიზაცია გამოწვევაა არა მხოლოდ „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების პირობებში, არამედ ეს გამოწვევა ჩვენი ქვეყნისათვის ყოველთვის იყო. რეალური დეცენტრალიზაცია ჩვენს ქვეყანაში არ გვქონია. რეალური დეცენტრალიზაცია იწყება ფისკალური დეცენტრალიზაციით, რაც გულისხმობს ფინანსურ და საბიუჯეტო დეცენტრალიზაციას. თუ თვითმმართველობებს არ ექნებათ შესაბამისი ფინანსები, თბილისია ამ შემთხვევაში ერთადერთი გამონაკლისი, რომელსაც ქალაქის მშენებელობისათვის აქვს საკმარისი ბიუჯეტი, მაშინ მუნიციპალიტეტების განვითარება ცენტრზე იქნება დამოკიდებული
იმედი მაქვს, რომ ეს იქნება კოალიციური მმართველობა და არა ერთპარტიული მმართველობა. შესაბამისად, პირველი, რაც უნდა იყოს კოალიციური მმართველობის პრიორიტეტი, ეს არის ფისკალური დეცენტრალიზაცია, რასაც მოჰყვება თვითმმართველობების რეალური უფლებრივი დეცენტრალიზაცია.
ანა ბუჩუკური – პარტია „საქართველოსთვის“ პოლიტსაბჭოს წევრი, დეპუტატი, მცხეთის მერობის კანდიდატი
პირველ რიგში, დიდი მადლობა, რომ გამონაკლისი დაუშვით და დრო დაგვითმეთ. გეთანხმებით, რომ ძალიან დიდია ინტერესი და ჩვენი პარტია ერთადერთია, რომელსაც აქვს მზარდი რეიტინგი და მხარდაჭერა. ყველა კვლევა ამას აჩვენებს. ვგულისხმობ არა შიდაპარტიულ რეიტინგებს, არამედ საერთაშორისო ავტორიტეტული ორგანიზაციების მიერ ჩატარებულ კვლევებს.
გარდა იმისა, რომ ვარ საქართველოს პარლამენტის წევრი და პარტიის “საქართველოსთვის“ პოლიტიკური საბჭოს წევრი, ასევე გახლავართ მცხეთის მუნიციპალიტეტის მერობის კანდიდატი.
რა თქმა უნდა, ჩვენს ქვეყანაში დეცენტრალიზაციის ხარისხი არის გასაზრდელი, თუმცა ამის პარალელურად აუცილებელია, გაძლიერდეს რისკების გადაზღვევის მექანიზმები, მაგალითად, როგორიც არის ანტიკორუფციული მიმართულება. ყველა დამეთანხმებით, რომ განსაკუთრებით ადგილობრივ დონზე ეს რისკები, სამწუხაროდ, უფრო მეტია.
ვიდრე თვითმმართველობის კამპანია დაიწყებოდა, ჩვენმა გუნდმა პარლამენტში დავაინიცირეთ ე.წ სახალხო ბიუჯეტირების კანონპროექტი. სამწუხაროდ, „ქართულ ოცნებას“ ამ კანონპროექტის განხილვა არც დაუწყია, თუმცა იმედი მაქვს, რომ მაინც დაიწყებენ, რადგან ამ კანონპროექტის მიხედვით, ადგილობრივი თვითმმართველობის მუნიციპალური ორგანოები ვალდებული იქნებიან, თავიანთი ბიუჯეტის 3% მაინც განკარგონ პირდაპირ ხალხის დავალების შესაბამისად.
ზოგადად მცხეთის მუნიციპალიტეტებში უსამართლობის ძალიან დიდი განცდაა. ძალიან დიდი სხვაობაა, მაგალითად, თბილისსა და დანარჩენ მუნიციპალიტეტებს შორის. რა თქმა უნდა, თბილისშიც უამრავი პრობლემაა, მაგრამ განსხვავება თბილისსა და სხვა მუნიციპალიტეტებს შორის ძალიან დიდია. ბუნებრივი სხვაობაც, რა თქმა უნდა, არსებობს და იარსებებს. თბილისი დედაქალაქია, სხვა ინფრასტრუქტურისა და მოწყობის მუნიციპალიტეტია, თუმცა ეს უსამართლო განსხვავება ფაქტია. მაგალითად, მცხეთის შემთხვევაში შემიძლია გითხრათ, რომ მცხეთაში როგორც მუნიციპალიტეტის, ისე საქალაქთაშორისო დამაკავშირებელი საჯარო ტრანსპორტი არ არსებობს. წარმოიდგინეთ, ტერიტორიულად ამხელა გაშლის მქონე მუნიციპალიტეტში მოსახლეობა შეიძლება იმდენი არ არის, თუმცა დიდ ტერიტორიაზეა განფენილი, იქ ადამიანებს არ აქვთ გადაადგილების შესაძლებლობა. როგორც მცხეთის მუნიციპალიტეტის შიგნით, მაგალითად, ქალაქ მცხეთასა და სოფლებს შორის მუნიციპალური ტრანსპორტი არ არსებობს. ადამიანს მცხეთიდან თბილისში ჩამოსასვლელად უწევს წვალება, რადგან მას მუნიციპალური ტრანსპორტი არ ემსახურება. ეს ძალიან დიდი პრობლემაა. ამის გარდა, რა თქმა უნდა, არის სოციალური და ეკონომიკური პრობლემები. ქალაქ მცხეთაში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრობლემა არის ნეპოტიზმი, ეს თოთოეულმა მცხეთელმა იცის. დავდივარ სოფელ-სოფელ, ათეულობით ადამიანს ვხვდები, ერთ-ერთი პირველი, რასაც ისინი მეუბნებიან, არის ნეპოტიზმი.
ზაზა კორთხონჯია – მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ნაძალადევის მაჟორიტარობის კანდიდატი
ძალიან მნიშვნელოვანია დეცენტრალიზაციის პოლიტიკა. საზოგადოებამ თავად უნდა გადაწყვიტოს, თუ რისი გაკეთება სურს საკუთარ რაიონში, უბანში, სოფელსა თუ კონკრეტულ ადგილას. სამწუხაროდ, ჩვენი ხელისუფლება დეცენტრალიზაციის პოლიტიკასთან დაკავშირებით მოიკოჭლებს, რაც საკმაოდ პრობლემურია.
რაც შეეხება ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებს, ეს არ არის კლასიკური გაგებით მხოლოდ თვითმმართველობის არჩევნები. მას აკისრია გარკვეული პოლიტიკური ამოცანა, აქვს რეფერენდუმის დატვირთვა. მნიშვნელოვანია, მთელი საზოგადოება გავერთიანდეთ, ამ არჩევნებზე მივიდეთ და ყურადღება გავამახვილოთ, რომ „ქართული ოცნება“ ძალიან მალე მოვიშოროთ პოლიტიკური სადავეებიდან. ეს არის ჩვენი მთავარი ამოცანა.
ჰერმან საბო – პარტია “გირჩი”, თბილისის საკრებულოს სიის #1
ეს არჩევნები, ერთი მხრივ, უშინაარსოა, იმიტომ, რომ საქართველოში თვითმმართველობა მეტწილად ბუტაფორიულია და უბრალოდ ვუწოდებთ თვითმმართველობას, მაგრამ, მეორე მხრივ, ძალიან მნიშვნელოვანია, იმიტომ, რომ ოპოზიციის დიდი ნაწილი ამ არჩევნებს ვუყურებთ, როგორც ერთგვარ რეფერენდუმს და ერთწლიანი კრიზისიდან გამოსვლის საშუალებას. ძალიან კარგი წარმოდგენის არ ვარ ჩვენს თვითმმართველობაზე ერთი მარტივი მიზეზის გამო. ის სტრუქტურა, ის წესრიგი, რომელიც გადმოგვყვა ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირიდან, ისევ ჩაბეტონებულია, მიუხედავად იმისა, რომ მცირე ცვლილებები ხდება. მაგალითად, თვითმმართველობებს ცოტა მეტი უფლებები მიეცათ იმის გამო, რომ კონკრეტული გადასახადების ნაწილი რჩება თვითმმართველობებში და იმის განკარგვა შეუძლიათ. თუმცა, ამის მიუხედავად, საქართველოს სახელმწიფო სისტემა სამხედრო წარმონაქმნის სტრუქტურის სახით არის, სადაც ერთი გენერალი, რომელიც თავშია, ე.წ. ცეკას მდივანი, მართავს ყველაფერს. შეიძლება თვითმმართველობას ჰქონდეს წარმოსახვითი დამოუკიდებლობა და გადაწყვიტოს, კონკრეტული ღობე თავის რეგიონში მწვანედ შეღებოს თუ წითლად, თუმცა როდესაც მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებაზე მიდის საქმე, ბოლო პასუხი აქ ცენტრალურ ხელისუფლებას აქვს ხოლმე. ამას ისიც უსვამს ხაზს, რომ მთლიანად თვითმმართველობების 80% ბიუჯეტის მხრივ დამოკიდებულია ცენტრალური ხელისუფლების ტრანშებზე.
ჩვენ ყველა არჩევნებზე ერთი პოლიტიკითა და კამპანიით შევდივართ: იმისთვის, რომ რამე სახის დამოუკიდებლობაზე, თვითმმართველობასა და ავტონომიაზე ვისაუბროთ, აქცენტი პირამიდის ძირზე უნდა გადავიტანოთ და ეს ძირი არის ერთი ადამიანის, ერთი თვითმმართველი ერთეულის ავტონომია. როგორ შეიძლება, ჩვენ არ გვქონდეს საკუთარი სიცოცხლის მართვის უფლება და ჩვენმა ერთობამ რაღაცა ავტონომია შეიძინოს. რა დონეზეც ჩვენი სიცოცხლე, ფული, განათლება და ის, თუ როგორ გარემოში ვცხოვრობთ, დამოკიდებულია ცენტრსა და ცენტრალურ გადაწყვეტილებებზე, ჩვენი ერთობის დონესაც ის განსაზღვრავს. ასე რომ, რეალურ თვითმმართველობაზე ალბათ ცალკე საუბარია დასაწყები, ცალკე აზრია შესაქმნელი და ამ არჩევნებზე ალბათ ამას ვერ მოვახერხებთ. მთავარი იქნება, მოვუწოდოთ მოქალაქეებს და რაც შეიძლება მეტი ადამიანი მოვიდეს არჩევნებზე. ეს მოგვცემს საშუალებას, ძალთა ბალანსი ისე შეიცვალოს ქვეყანაში, რომ უკვე შემდეგ, პოსტსაარჩევნოდ ჩვენ გვქონდეს საშუალება, ვისაუბროთ მართლა ავტონომიაზე.
მამუკა გამყრელიძე – „ევროპელი დემოკრატები“, გენერალური მდივანი
მთელი ჩვენი საარჩევნო ფილოსოფია არის „მეტი თვითმმართველობა ხალხს“. ხალხს ეკუთვნის თვითმმართველობა და რამენაირად უნდა გაიგოს ეს ხალხმა, რომ თვითონ არის ხელისუფალი, რომ პოლიტიკა არის ხალხისთვის და არა ხალხი პოლიტიკისთვის. სამწუხაროდ, ეს არ ესმის ხალხს. თვითმმართველობა ბუტაფორია იმიტომ არის, რომ ხალხს არ აქვს შეგნება საკუთარი მნიშვნელობისა. სახელმწიფოებრივი შეგნება არ აქვთ, ვერ ხვდებიან, რომ ისინი მართავენ ამ სახელმწიფოს, მათ ხელშია არჩევნების საშუალებით გადაწყვეტილების მიღება და იმ ხალხის ამორჩევა, რომელიც მათ წაადგება ყოველდღიურ საქმიანობაში. თვითმმართველობა ძალიან მნიშვნელოვანია, იმიტომ, რომ სწორედ იქიდან იწყება სახელმწიფო. ნებისმიერმა სოფელმა, რაიონმა თუ პატარა ქალაქმა უნდა განაგოს საკუთარი საჭიროებები და უნდა გააკეთოს ისე, როგორც მას სჭირდება, არ უნდა გადაუწყვიტოს ეს ცენტრმა. ამიტომ, რა თქმა უნდა, საჭიროა დეცენტრალიზაცია, რა თქმა უნდა, მაქსიმალური თავისუფლება უნდა მიეცეს ხალხს. ჩვენი პოზიცია ასეთი იყო. ჩვენ დავიწყეთ სოციალურად აქტიური ხალხის მოძიება რეგიონებში. მათ მივეცით საშუალება, თავი გამოეჩინათ. არანაირი პარტიული კუთვნილება მათ ჩვენ მიმართ არ ჰქონიათ. არ არის აუცილებელი, ჩვენი პარტიის წევრები ყოფილიყვნენ. ზოგი ჩვენი პარტიის წევრია, უმრავლესობა – არა, მაგრამ ჩვენთვის მთავარი იყო, ისინი ყოფილიყვნენ სოციალურად აქტიურები და მათ მიეღოთ მონაწილეობა იმ რეგიონის ცხოვრებაში, რომელსაც ისინი წარმოადგენდნენ. ჩვენ მათ ვეხმარებოდით. ჩვენ გვგონია, რომ ეს მოძრაობა, თვითმმართველობა როდესაც გათავისუფლდება და ხალხი იგრძნობს, რომ მას შეუძლია რაღაცის შეცვლა, მერე ნელ-ნელა გადმოვა უფრო მაღლაც. სამწუხაროდ, მე არ მაქვს დიდი წარმოდგენა იმაზე, რომ ეს არჩევნები განსაკუთრებულად შეცვლის რამეს. რა თქმა უნდა, ამას სჭირდება დრო, ხალხს სჭირდება აღზრდა, ხალხს სჭირდება მაქსიმალურად შეგნება იმისა, რომ მათ შეუძლიათ, აქვთ ამის უნარი. დროა ყველაფერი. რა თქმა უნდა, ცენტრალური მმართველობის ხელშიც არის. მათ შეუძლიათ ამის დაჩქარება, მაგრამ, სამწუხაროდ, რაც უფრო სუსტია შენი მოსახლეობა, მით უფრო ადვილია მართო. შემხვედრ მოძრაობას ჩვენ ვერ ვხედავთ, ამიტომ დაველოდოთ არჩევნებს, ვნახოთ, როგორი შედეგები იქნება, როგორ ხალხს აირჩევენ ადგილებზე და შემდეგ იმედია, რომ რაღაც ზემოთაც, ცენტრშიც, შეიცვლება.
დიმიტრი აბაშიძე – „ლელო – მამუკა ხაზარაძე“, დიდუბის მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატი
ჩვენც მომხრე ვართ დეცენტრალიზაციის და მომხრე ვართ იმის, რომ, რაც შეიძლება, მეტად გადანაწილდეს ძალაუფლება ქალაქში. შესაძლებელია განხილვა თუნდაც ორდონიანი თვითმმართველობისა. ამაზე სუბარია დასაწყები, მაგრამ სანამ მიდგომები არ შეიცვლება ადამიანებთან და სანამ ფუნდამენტური ცვლილებები არ მოხდება, ძალიან რთულია, ისაუბრო თვითმმართველობის განვითარებაზე. დღესდღეობით სისტემა არის ძალიან მიკერძოებული, არ ხდება პრიორიტეტების გადანაწილება საჭიროებების მიხედვით. ძირითადად პრიორიტეტები ენიჭებათ კონკრეტულ ადამიანებს, კონკრეტულ კომპანიებს, რომლებიც იღებენ სხვადასხვა ტენდერში მონაწილეობას და ეს ფუნდამენტური ცვლილებები არის საჭირო. „ლელო“ არ შექმნილა ფასადური ცვლილებებისთვის, ჩვენ შექმნილი ვართ ამ ფუნდამენტური ცვლილებებისთვის. ჩვენ კარგად ვიცით და გვესმის, რომ მხოლოდ თვითმმართველობის არჩევნები ამ ფუნდამენტს ვერ შექმნის და სწორედ ამ არჩევნებს აქვს უპრეცედენტო მნიშვნელობა. ჩვენც ამ არჩევნებს ვუყურებთ, როგორც ერთგვარ რეფერენდუმს 43%-იანი დათქმით და ჩვენ ვფიქრობთ, რომ მაღალი აქტივობის შემთხვევაში შესაძლებელია, რომ ფუნდამენტურად შეიცვალოს ეს მიდგომები, გადავიდეთ მრავალპარტიულ მმართველობაზე, დავუბრუნდეთ ევროპულ ოჯახს, რომ შემდეგ უკვე დავიწყოთ ამ თვითმმართველობაზე საუბარი, თუ როგორ შეგვიძლია, როგორ წარმოგვიდგენია ჩვენი მიდგომები, ხედვები. ჩვენ შეიძლება, თვითმმართველობასთან დაკავშირებით კონკრეტულ საკითხებზე ვიკამათოთ, თუმცა ეს კამათი უნდა იყოს შინაარსიანი. ხშირად მიდიან ხოლმე თვითმმართველობის არჩევნების დროს პოლიტიკოსები ადამიანებთან და ჰპირდებიან, მაგალითად, პენსიების გაზრდას. ეს არის უშინაარსო დაპირება და აზრი არ აქვს ამ თემებზე საუბარს მანამ, სანამ არ შეიცვლება მიდგომები და არ გაიაზრებენ ადამიანები, რომ ისინი არიან რეალურად პოლიტიკის დამკვეთები. თუ მათ ეს არ გაიაზრეს, ყოველთვის გართულდება მათ შორის ურთიერთობა. ერთ მაგალითს ვეუბნები ხოლმე მე ჩემს ამომრჩევლებს. დღესდღეობით ასე იქცევა ჩვენი მერია – სახლში რომ ხელოსანი გამოიძახო, ონკანი გქონდეს გასაკეთებელი, არაფერი გკითხოს და შპალერის გამოცვლა დაიწყოს. არაფერს ეკითხებიან მოსახლეობას, პირდაპირ მიდიან, ზოგს უკეთებენ, მაგალითად, სკვერებს. სისტემური არაფერი ხდება, ერთმანეთთან არანაირი კავშირი არ აქვს ამ პროექტებს. სწორედ ამიტომ არის, რომ ხედვა, მიზანი და გეგმა უნდა არსებობდეს. ამ ყველაფერს კი უნდა აკეთებდნენ საქმიანი ადამიანები.
ხათუნა სამნიძე – „საქართველოს რესპუბლიკური პარტიის“ ლიდერი, მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ერთ-ერთი ლიდერი
მე არ მეგულება არცერთი პოლიტიკური პარტია დღეს საქართველოს პოლიტიკურ ლანდშაფტზე, რომელიც იტყვის, რომ ცენტრალიზაციის მომხრეა. ამას მივაღწიეთ რაღაცნაირად, მაგრამ აქამდე არ მინახავს არცერთი ხელისუფლება, რომელიც მომხრეა, თავისი ხედვა, რომ დეცენტრალიზაცია სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ შეინარჩუნოს პრინციპულად და ნაბიჯები გადადგას იქითკენ. პირველ რიგში, ვიტყვი იმას, რომ მრავალპარტიულობის გარეშე, ცენტრალურ დონეზე ძალიან რთული იქნება რამე ტიპის ცვლილებების მიღწევა თვითმმართველობებში. ვგულისხმობ იმას, რომ სისტემა არის გასამართი, კანონმდებლობა არის შესაქმნელი ისე, რომ ჩვენ რეალურად დავინახოთ შესაძლებლობები ადგილზე. მაგალითად, ამ ხელისუფლებამ, როდესაც ის კოალიციური იყო, მიუხედავად თავისი ნაკლოვანებისა, მხოლოდ მაშინ შეძლო, კონკრეტული ნაბიჯები გადაედგა თვითმმართველობის სისტემის გაუმჯობესებისკენ. მაგალითად, თვითმმართველი ქალაქები გაჩნდა და აქ დიდი როლი ითამაშა მაშინ „რესპუბლიკურმა პარტიამ“. თუმცა, როგორც კი მარტო დარჩა და მისი მთელი ორიენტაცია და ენერგია გადავიდა ხელისუფლებისა და ძალაუფლების შენარჩუნებაზე, რა თქმა უნდა, გააუქმა თვითმმართველი ქალაქები, სტატუსი გააუქმა და გადავიდა მთლიანად ადგილობრივი თვითმმართველობის ცენტრალურ კონტროლზე.
ჩვენს ქვეყანაში ერთ-ერთი უდიდესი პრობლემა, თვითმმართველობების თვალსაზრისით, არის ის, რომ არჩევნებს და შემდეგ გადაწყვეტილების მიღების პროცესს ადგილზე აკონტროლებს სუსი. ეს აქტუალური თემაა, დღეს, ტოტალური მოსმენისა და თვალთვალის ამდენი ფაქტის შემდეგ, ეს განსაკუთრებით გამოჩნდა. განსაკუთრებით ეს ჩანს თვითმმართველობის არჩევნების წინ, როდესაც უსაფრთხოების მთელი სამსახური არის მობილიზებული, რომ ადგილებზე არ დაუშვას ადამიანების პოლიტიკური დამოუკიდებლობაც კი, განსაკუთრებით მაქსიმალური მობილიზაციაა ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში. რატომღაც ჩვენი ხელისუფლებები, არა მხოლოდ ეს, წინაც, ჩვენს მოქალქეებს ასეთ რეგიონებში უყურებენ უსაფრთხოების ჭრილში და არავითარ პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას არ აძლევენ. თითქმის იგივე ხდება სხვა თვითმმართველობებში, უბრალოდ ეს სხვა რანგშია გადაყვანილი. საჭიროა დეცენტრალიზაცია და თვითმმართველობების ფისკალური დამოუკიდებლობა, მათ შორის რეალური არჩევნები ადგილებზე. დღეს ჩვენ ვირჩევთ მერებს, მაგრამ ეს არჩევნები არ არის, ჩვენ არ გვყავს მერები, რომლებიც თავს ანგარიშვალდებულად გრძნობენ ადგილობრივ ამომრჩეველთან და მოსახლეობასთან. მათ იციან, რომ ისინი დააყენა მმართველმა პარტიამ და პარტიასთან არიან ანგარიშვალდებულები. ზუსტად იციან, რომ იმ ვადით არიან არჩეულები, სანამ მათი პარტია იქნება ამის მოსურნე და არა ადგილობრივი ამომრჩეველი და მოსახლეობა. შესაბამისად, გადაწყვეტილებებს არ იღებენ იმის მიხედვით, რა სურს ადგილზე მოსახლეობას და რა პრობლემები აქვს ხალხს.
ფატი ბარჯაძე – „ალეკო ელისაშვილი – მოქალაქეები“, მთაწმინდის რაიონის მაჟორიტარობის კანდიდატი, პროპორციული სიის პირველი ნომერი
ჩვენი ხედვა არის, რომ საკრებულოს აუცილებლად უნდა დაუბრუნდეს თავისი ფუნქცია, რეალურად ის, რაც აქვს კანონმდებლობით გაწერილი და რომლითაც, რაც საკრებულო არსებობს, თითქმის არავის უსარგებლია. აუცილებელია, საკრებულოს თითოეულმა წევრმა მიიღოს თანაბარი მონაწილეობა თავისი პასუხისმგებლობის შესაბამისად თბილისისა და სხვა რეგიონების განვითარებისთვის. დღეის მდგომარეობით ჩვენ რაც გვაქვს, არის ის, რომ არცერთი ოპოზიციონერი დეპუტატის მიერ არ არის დაინიცირებული ბოლო მოწვევის საკრებულოში არცერთი ინიციატივა. ჩვენ გვაქვს უამრავი ინიციატივა, რომლებითაც შევალთ. ჩვენ ზუსტად ვიცით, რა არის საკრებულოს კომპეტენცია, საიდან უნდა დავიწყოთ, როგორ უნდა განვავითაროთ. აგრეთვე გვინდა, რომ თავდაპირველი ფუნქცია – მერიის კონტროლის ფუნქცია – შეითავსოს, რაც მას ევალება კანონით. რეალურად, დღეს საკრებულო არის მერიის გაგრძელება, ერთი შინაარსობრივი ცვლილებაც კი არ შეუტანია საკრებულოს არცერთ წევრს. ერთადერთი ცვლილებები, რომლებიც შეაქვს, არის ტექნიკური ხასიათის, დანომრილი არის არასწორად ან სადღაც მძიმე სწორად არ წერია. რეალურად რა ფუნქციაც აქვს საკრებულოს, იმას უნდა გავეცნოთ, ავითვისოთ და გამოვიყენოთ ქალაქის სასარგებლოდ. ჩვენს ქალაქს აქვს ბევრი პრობლემა, მაგრამ გვაქვს მოგვარების უამრავი გზაც. ეს პრობლემებია: ქაოსური მშენებლობა, აღარ დარჩა თბილისში ადამიანი, რომელსაც ეს არ აწუხებს. მეორე მხრივ, ისტორიული თბილისი, რომელიც თავზე გვენგრევა, რომელიც იძლევა უამრავ შესაძლებლობას და პრობლემად გვაქვს ქცეული. დღესაც, ახლახან, აქ რომ მოვდიოდი, პასტერის ქუჩაზე ჩამოინგრა სახლი. ჩვენი პარტიის წევრი შეესწრო. ჩუღურეთის რაიონის მაჟორიტარობის კანდიდატი ვინც არის, იქ არის წასული, ადგილზე. ჩვენ გვინდა, რომ ზუსტად იმ პრობლემებზე ვილაპარაკოთ საკრებულოში, რომლებიც ხალხს აწუხებს, ვილაპარაკოთ ყველასთან, ვინც კი ამით იქნება დაინტერესებული. საკრებულოს ფუნქციებთან დაკავშირებით, გარდა ქაოსური მშენებლობისა, არის სატრანსპორტო სქემაც, რომელიც ნათლად გვაქვს გაწერილი, რაც გულისხმობს იმას, რომ უნდა გაიხნას „ვაზისუბნის“ მეტრო, როგორც გაიხსნა მეტრო „უნივერსიტეტი“. ორ არსებულ მეტროს დაემატება ახალი ამოსასვლელი, ეს არის „ახმეტელის“ მეტრო და მარჯანიშვილის „მეტრო“. უნდა დაემატოს მეტროს ვაგონებიც, რათა უფრო მეტი მგზავრის გადაყვანა იყოს შესაძლებელი.
გიორგი ნონიაშვილი – „ევროპული საქართველო – მოძრაობა თავისუფლებისთვის“ და ოპოზიციის შეთანხმებული მაჟორიტარობის კანდიდატი ჩუღურეთის რაიონში
ამ ქვეყანაში დეცენტრალიზაცია თავისი არსით არც არასდროს არ მომხდარა, არც პოლიტიკური კულტურის ნაწილში და არც ინსტიტუციურად. ერთადერთი მცდელობა ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსის შემუშავება იყო, როცა დაიწყო ქალაქებისა და სოფლების გამიჯვნის ტენდენცია. დეცენტრალიზაციაზე როცა ვლაპარაკობთ, სინამდვილეში ეს ცარიელი სიტყვები არ არის, ეს არის ის, რომ ქალაქებმა და სოფლებმა, თემებმა საკუთარი თავი მართონ და მაქსიმალურად დანაწევრდეს ეს სქემა. ადგილზე მიღებული გადაწყვეტილებები უფრო მარტივია და უფრო ისმის ადამიანების ხმა, ანუ ჩართულობაც უფრო მეტია. თავკომბალა ელემენტები არ უნდა არსებობდნენ. დეცენტრალიზაციას სინამდვილეში მეორე ნაწილი ერთვის თან – ანუ პოლიტიკური კულტურის ნაწილი, რომ მუნიციპალურ ამდაგვარ დაყოფაშიც კი არც საკრებულო და არც მერია ცენტრისგან დამოუკიდებელი არ არის. მეორე ნაწილი არის ფინანსური დეცენტრალიზაცია, რაზეც არცერთი პარტია არ ლაპარაკობს. მოდი, სიმართლე ვთქვათ. ფინანსური დეცენტრალიზაცია ნიშნავს იმას, რომ ადგილობრივი გადასახადები, ადგილობრივი მოსაკრებლები, ადგილობრივი შემოსავლების დიდი ნაწილი უნდა დარჩეს ადგილზე. ამის მარტივი მაგალითია ფოთი, რომელიც არის ერთ-ერთი უღარიბესი ქალაქი, ასევე უღარიბესი სოფლებია მის გარშემო, მაგრამ მას შეუძლია იყოს უმდიდრესი, იმიტომ, რომ თბილისი მას ყველაფერს ართმევს და თან მიაქვს, ადგილზე არაფერს ტოვებს. ეს არის სინამდვილეში პრობლემა, როცა დეზენტრალიზაციაზე ვსაუბრობთ, აუცილებლად უნდა ჩატარდეს ფინანსური დეცენტრალიზაცია. თვითმმართველობის ხედვა… აქ მთავარი პრობლემა არის ხედვა ქალაქის, მუნიციპალიტეტის განაშენიანების ხედვა, ოღონდ როცა საუბრობენ, რომ უნდა არსებობდეს ხედვა, ხშირად მოიაზრებენ ხოლმე, რომ რეგულაციების მარწუხებში უნდა მოაქციონ ყველაფერი და ეს ასე არ არის. თბილისი კულტურულად არის აშენებული, ძირითადად კერძო ინიციატივებით. თბილისი კერძო ინიციატივების ისტორიის ნაწილია, ამიტომ კერძო ინიციატივა უპირატესი უნდა იყოს. ცხადია, ხედვა ნიშნავს იმას, რომ მინიმალური რეგულაციები უნდა არსებობდეს, მაგრამ ამ რეგულაციებმა ადამიანები ბოლომდე არ უნდა შებოჭოს და ისედაც ცუდ მდგომარეობასა და პირობებში მცხოვრები ადამიანები კიდევ უფრო ცუდ მდგომარეობაში არ უნდა აცხოვროს. ამის ნათელი მაგალითია, მერია რასაც აკეთებს დღესდღეობით, მათ შორის ქალაქის ისტორიულ უბნებში, ფანჯარას ვერ ცვლიან ადამიანები და სახლი შეიძლება თავზე ენგრეოდეთ, პირობებს ვერ იუმჯობესებენ, იმიტომ, რომ მერია უარს ეუბნება ყოველგვარ ჩარევაზე, მაგრამ თავადაც არაფერს არ აკეთებს იმისთვის, რომ ამ ადამიანებს გაუუმჯობესოს პირობები და კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებს მიხედოს.
თაკო ჩარკვიანი – პარტიის „კანონი და სამართალი“ ლიდერი
მე საერთოდ არ მიყვარს თავკომბალად მიჩნეული ქალაქი. ყველა ქალაქს უნდა ჰქონდეს განვითარებისთვის ბიუჯეტი. უნდა მისცე ამოსუნთქვის საშუალება. მე ყოველთვის ამის მომხრე ვარ, მგონია, რომ ასე უფრო ვითარდება ყველაფერი. ამაზე ბევრი მაქვს ნაფიქრი, მაგრამ ეს უკვე ჩვენი პარტიის „კანონი და სამართალი“ სამომავლო პროგრამაა. მე მომხრე ვარ, რომ ყველაფერი ცენტრში არ უნდა წყდებოდეს, მე მგონია, რომ ეს უშლის ხელს ქალაქების განვითარებას. თითოეული ქალაქი, კარგი გაგებით, კონკურენტუნარიანიც კი უნდა იყოს. ზოგს რა ხიბლი აქვს ურბანული თვალსაზრისით, ზოგს სოფლის მეურნეობის თვალსაზრისით. ამიტომ ქალაქსაც და სოფლებსაც უნდა მივცეთ საშუალება, რომ მხოლოდ ცენტრი არ იყოს. მე ვფიქრობ, რომ ეს შემორჩენილი პრობლემაა, ძველი პერიოდის გადმონაშთია. მე მომხრე ვარ, რომ არ იყოს ასეთი გადმონაშთი. ძალიან მიხარია, ადგილობრივ არჩევნებზე რომ ვსაუბრობთ. უკვე კარგი რამ მოიტანა ამ არჩევნებმა. ისე ჩანს, რომ კოალიციისკენ მიდის ეს ყველაფერი. ესეც მომწონს ძალიან. ესეც დეცენტრალიზაციას ჰგავს, ოღონდ სხვა კუთხით. კარგია ამ თვალსაზრისით, ბევრს მიეცემა საშუალება, ქალაქში თავი გამოიჩინოს იმ კუთხით, რომ მოემსახურონ ადამიანებს. კონკურენცია მხოლოდ მაშინ არის კარგი, როდესაც ერთმანეთს ეჯიბრებიან პარტიები, რომელი უფრო კარგ გეგმას შეიმუშავებს და განახორციელებს ადამიანებისა და ქალაქის სასარგებლოდ. ვფიქრობ, რომ ეს ერთგვარი წინ გადადგმული ნაბიჯია ამ არჩევნებში. ასე მგონია, რომ, გარკვეულწილად, მრავალფეროვნება წარადგინა ოპოზიციამ. მე ასე ვხედავ, თუმცა მთლად ისე არ არის, მე როგორც მომინდებოდა, მაგრამ მაინც კარგია, რომ კოალიციისკენ რაღაც ნაბიჯი მაინც გადაიდგა.
ლაშა ჩხარტიშვილი – „შალვა ნათელაშვილი – საქართველოს ლეიბორისტული პარტია“, თბილისის საკრებულოს თავმჯდომარეობის კანდიდატი
წესით, ეს რომ ჩვეულებრივი „რიგითი თვითმმართველობის არჩევნები“ იყოს, ეს კითხვა არ იქნებოდა ადეკვატური, იქიდან გამომდინარე, რომ ჩვენ თუ ამ შემთხვევაში გამოვდივართ როგორც კანდიდატები, მე თბილისის საკრებულოს თავმჯდომარეობის და ა.შ., ეს ჩვენს კომპეტენციაში არ შედის. ეს, წესით, პარლამენტის საქმეა. აი, ქალბატონი თაკო პარლამენტის წევრია. ჩვენ უარი ვთქვით პრინციპულად, იმიტომ, რომ დაპირება ასეთი გვქონდა და გამონაკლისი აღმოვჩნდით ამ კუთხით, სამწუხაროდ. პარლამენტი უნდა წყვეტდეს ქვეყნის მოწყობის საკითხს, მათ შორის თვითმმართველობის კუთხით. 30 წლის განმავლობაში, საბჭოთა კავშირში ხომ მით უმეტეს ამაზე ლაპარაკი ზედმეტი იყო, შეგნებულად ყველა ხელისუფლება ახდენდა ძალაუფლების სრულ მონოპოლიზაციას ამ ერთპარტიულ სტრუქტურაში. მეორე მხრივ, ამ ერთპარტიულობის გასაძლიერებლად თვითმმართველობა, თუნდაც რეგიონული წარმომადგენლობები, სოფლის მმართველობა, რომელიც პრაქტიკულად გააუქმეს, იყო მხოლოდ დანამატი, გაგრძელება ამ რაღაცა მონსტრი, ერთპარტიული სისტემისა, ერთი კაცის მმართველობისა. ასე იყო, ეს კიდევ უფრო გააძლიერა ივანიშვილმა. დღეს თვითმმართველობა სიმბოლურ ხასიათს ატარებს დიდწილად და ამ მიდგომის დარღვევაც უნდა იყოს შედეგი ამ პრინციპული, განსხვავებული არჩევნებისა, რომელსაც სხვადასხვა მიზანი აქვს. ერთი მხრივ, ეს უნდა იყოს ვადამდელი არჩევნების მიღწევის მნიშვნელოვანი ნაბიჯი, თუმცა მხოლოდ ეს არ იქნება საკმარისი და მე დარწმუნებული ვარ, ქუჩაშიც მოგვიწევს ბრძოლა, თუმცა ჯერ უნდა ვნახოთ შედეგები, რომ ვერ გააყალბოს ივანიშვილმა იმ დოზით, რომ შემდგომ აქციებსაც აზრი არ ჰქონდეს, მისი მიღწევისთვის უნდა იყოს წინაპირობები, არც უცხოელების და არც ქართველების მხრიდან. მეორე მხრივ, რა თქმა უნდა, არავინ ჰპირდება მოქალაქეებს, რომ თბილისს ან სხვა რომელიმე ქალაქსა თუ სოფელს ეყოლება ახალი თვითმმართველობა. ანუ რიგგარეშე თვითმმართველობის არჩევნები, სავარაუდოდ, არ იქნება და ამიტომ კომპეტენტური და პრინციპული ხალხი აქაც ასარჩევია, თვითმმართველობის დონეზე. ეს საკითხებიც განსახილველია. მესამე მიმართულება – ეს არის სწორედ მრავალპარტიულობის დაფუძნება, რაც, იმედია, აქ მოხდება. ხალხმა უნდა განაპირობოს კოალიციის კონტურები და არა ხელოვნურად წინასწარ რაღაც გაურკვეველი წესებით ოთხპარტიულ გაერთიანებებში ან სხვაგან. ერთი რამ მნიშვნელოვანია – რა თქმა უნდა, სამდონიანი თვითმმართველობაც საჭიროა. მე ვიფიქრებდი თუნდაც თბილისის რაიონების დონეზე სამომავლოდ თვითმმართველობის ელემენტების შემოტანასა და ადგილობრივი საკრებულოების ორგანიზებაზეც. იცით, რომ მილიონ ასი ათასი ადამიანი ცხოვრობს, ოფიციალური მონაცემებით, შეიძლება მილიონ-ნახევარიც იყოს. მათ შეიძლება სჭირდებოდეთ ხუთ ძირითად ადმინისტრაციულ რაიონშიც კი ადგილობრივი საკრებულო, თუნდაც 10 კაცის შემადგენლობით. მაგალითად, სოფლებს ნამდვილად სჭირდება სულ მცირე 5 ადამიანის შემადგენლობით არჩეული წარმომადგენლობითი ორგანო სოფლის დონეზე და არა გამგებლის მიერ დანიშნული მოურავი, როგორც ეს გვაქვს დღეის მდგომარეობით სისტემაში. სოფლებს ჰყავთ რწმუნებული გამგებლის, რაიონის, მუნიციპალიტეტის, ის ხალხს არ აურჩევია. ხალხმა თითქოს აირჩია რაიონის ხელმძღვანელი, რომელიც შორს არის, მან კი დაუნიშნა საკუთარი წარმომადგენელი, რაც არასწორია თავისთავად. თვითმმართველობის მთელი პრინციპი მდგომარეობს იმაში, რომ ახლოს იყოს ხალხთან. ხალხმა არ უნდა მისცეს მას საშუალება, საკუთარ ნებაზე ან სხვის ნებაზე იაროს და არა ხალხის ნებაზე. ერთს დავამატებდი, საქალაქო რეფერენდუმები და პლებისციტები… ამის დაფუძნებასაც თუ შევძლებთ და ეს უკვე შესაძლებელია კანონმდებლობის გარეშეც. ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება, ხალხი რომ წყვეტდეს, რა ჯობია, მილიონიანი ნაძვისხე, ნახევარი რომ მოიპარეს, ალბათ, და ნახევარი დახარჯეს, თუ, მაგალითად, ნორმალური კვება უსახლკაროებისთვის.
კითხვა N2
როგორია სოციალური პოლიტიკა თქვენი საარჩევნო პლატფორმის მიხედვით? რას აპირებთ, როგორ მოუვლით სიღარიბისა და უსახლკარობის პრობლემას?
ლადო ბოჟაძე – „ქართული ოცნება – დემოკრატიული საქართველო“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
თბილისელები დამეთანხმებიან, რომ სოციალური პოლიტიკა არის უმთავრესი პრობლემა. მიუხედავად იმისა, რომ დედაქალაქია და ინფრასტრუქტურული მიმართულებით ბევრი რამ გაკეთდა ამ ქალაქში, მაინც ძალიან ბევრ ადამიანს უჭირს. თქვენ იცით და ეს ანგარიშიც შეტანილია კახა კალაძის მიერ, რომ 2 მილიონზე მეტი განცხადება დაკმაყოფილდა როგორც მერიის, ასევე რაიონული გამგეობების მიერ.
რაც შეეხება, 5 ათას სტუდენტს, არ ვიცი, რა სტიპენდიაზე საუბრობს ქალბატონი ანა, მათ სრულად დაუფინანსდათ სახელმწიფო გადასახადი. მერიამ ყველას გადაუხადა 2250 ლარი, სახელმწიფო სწავლის გადასახადი მთელი სტუდენტობის პერიოდში.
რაც შეეხება შშმ პირებს, ქალბატონმა ანამ რომ ახსენა, ეს პროგრამები უბრალოდ დაემატა ამ ყველაფერს: ღეროვანი უჯრედები, აუტისტი ბავშვების პრობლემა და ბევრი სხვა საკითხი და ჯანდაცვის პროგრამა. მილიონობით ლარი არის სწორედ ამ მიმართულებით დახარჯული და ყველაზე მთავარია ის, თუ რა იგეგმება ამ მიმართულებით.
იგივე ეხება უფასო სასადილოების ერთჯერად დახმარებებს, წამლებს, ოპერაციებს დაფინანსებას, სკრინინგს ბევრი სხვა საკითხია, რომლებიც თბილისელებმა კარგად იციან.
მთავარი ის კი არ არის, რას იტყვის ქალბატონი ანა, ან რას ვიტყვი მე, ან არ ვიტყვი და გამომრჩება. მთავარია, ადამიანებმა კარგად იციან, რეალურად მათზე ვინ ზრუნავს, ვინ მოაგვარა ის პრობლემები, რომლებზეც ქალბატონი ანა საუბრობდა. მათ შორის ინფრასტრუქტურული პრობლემები და სხვა. ეს ხომ „ქართულმა ოცნებამ“ და კახა კალაძემ მოაგვარეს. ახლახან იყო ჯანდაცვისა და სოციალური პოლიტიკის პროგრამის პრეზენტაცია და იქ ნახეთ, რა პრიორიტებები აქვს მერიას მომავალი 4 წლის განმავლობაში. ბუნებრივია, ეს იქნება, პირველ რიგში, შშმ პირებისა და სხვა მოწყვლადი ჯგუფებისთვის. კიდევ უფრო მეტად გაიზარდა პროგრამების ჩამონათვალი, მათ დაემატნენ ქალები, როგორც მოწყვლადი ჯგუფები, ასევე დაემატა სხვა კონკრეტული მიმართულებები.
უსახლკარობის პრობლემაზე ორი მთავარი საკითხია: ეს არის კოოპერატიული ბინათმშენებლობები. 3 ათასზე მეტ ოჯახს იმედიც არ ჰქონდა, რომ რამე დაუბრუნდებოდა. იცით, რომ ყველა მათგანი მომავალ წლებში დაკმაყოფილებული იქნება. ცალკეა „ცენტრ პოინტის“ პროგრამა და სხვა „სვეტი“, „ოლიმპიური ვარსკვლავი“ – ეს საკითხები უკვე მოგვარდა და ახლა 6 ათასი ოჯახი მერიის დახმარებით მიიღებს ბინებს. ეს ეხებათ ავარიულ სახლებში და ე.წ „ხრუშჩოვკებში“ მცხოვრებ ადამიანებსაც. მერია ააშენებს და უფრო კეთილმოწყობილ და ახალგარემონტებულ სახლებს გადასცემს ჩვენს მოსახლეობას.
ჩვენს ქალაქში 400 ადამიანი არის უსახლკაროს სტატუსის მქონე. იგულისხმებიან ის ადამიანები, რომლებსაც რეალურად საცხოვრებელი არ გააჩნიათ. მათთვის უახლოეს მომავალში იქმნება შესაბამისი საცხოვრისები, ნაწილი უკვე აშენებულია და მოეწყობა შესაბამისი ინფრასტრუქტურა და მათ გადაეცემათ, რა თქმა უნდა, სარგებლობის უფლებით. მომავალი 4 წლის განმავლობაში ამ ქალაქში უსახლკარო აღარ იქნება. ისევე, როგორც აღარ იქნება სოციალური პრობლემები, როგორებიცაა: ბაღები და ბევრი სხვა მიმართულება. სრულიად სხვაგვარად განაწილდა ბიუჯეტი შარშანაც და შარშანწინაც, ახლაც. სამწუხაროდ, მოგეხსენებათ ამის მიზეზიც.
ანა გოგოლაძე – „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
სოციალური პრობლემა ძალიან მნიშვნელოვანია იმ მრავალ სფეროსთან ერთად, რომლებიც 2012 წლის შემდეგ თბილისში პრობლემად წარმოიქმნა. ესენია: სატრანსპორტო პოლიტიკა, გამწვანების პოლიტიკა, ურბანული პოლიტიკა და სოციალური პოლიტიკა.
ბატონი კალაძის ბუკლეტში, სამწუხაროდ, სოციალური პოლიტიკა ბოლო გვერდებზეა მოქცეული. სოციალური პროგრამები „ქართული ოცნების“ მერიის პირობებში მხოლოდ საიმიჯო ნაწილად იქცა.
მნიშვნელოვანია ერთი კომპონენტი – მაგალითად, გვეუბნებიან, რომ სოციალური პოლიტიკა და ჯანდაცვის თემები იყო ის, რამაც „ქართულ ოცნებას“, ბატონ კახი კალაძეს მისცა საშუალება, რომ 2017 წლის დანაპირები 50%-ით მაინც შეესრულებინა. თქვეს, რომ თანხების გადამისამართება მოუწიათ სოციალური და ჯანდაცვის ხარჯებზე. ბატონ ლადოს სხვა ეთერშიც გავუმეორე და იმედია, პასუხი ახლა მაინც გაქვთ მომზადებული.
2018 წელს მილიარდზე მეტი ბიუჯეტიდან სოციალური ჯანდაცვის თემებზე დაიხარჯა დაახლოებით 190 მილიონი. 2019-2020 წლებში, როდესაც პანდემია მძვინვარებდა, როდესაც მოქალაქეებს უჭირდათ, როდესაც ტრანსპორტი არ ფუნქციონირებდა, კალაძის მერიას დახარჯული აქვს ასიათასობით ლარი საკუთარი თანამშრომლების ტრანსპორტირებაზე. სოციალურ თემებზე დაიხარჯა 50 მილიონით ნაკლები, დაახლოებით 140 მილიონზეა საუბარი.
სოციალურ პოლიტიკას რაც შეეხება, პირველი, რასაც მოვაგვარებთ და რაზეც წლებია ჩვენი თანამოქალაქეები არა მხოლოდ თბილისში, არამედ ყველა ქალაქსა და მუნიციპალიტეტში საუბრობენ, ეს არის სიღარიბის ზღვარს მიღმა მყოფი ადამიანების შეფასების სისტემა, კრიტერიუმები, რომლებიც ხშირ შემთხვევაში არაადეკვატური და არასამართლიანია, და რომლებსაც ხშირ შემთხვევაში მმართველი გუნდი იყენებს წინასაარჩევნოდ მანიპულაციისთვის და მოქალაქეებზე ზეგავლენის მოსახდენად. პირველი ეს იქნება ჩვენი მიმართულება, მეორე – შშმ პირებზე ქალაქის ადაპტირება.
ბატონო ლადო, თქვენს 2017 წლის გეგმას შეხედეთ, რომელშიც დაგეგმილი გქონდათ მეტროს ადაპტირება. სად არის? რატომ არ არის? ჩვენთვის ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია სოციალურად დაუცველი სტუდენტებისა და ზოგადად სტუდენტების დაფინანსების საკითხი. ეს არ იქნება სიმბოლური სტიპენდია, რომელსაც მერია გასცემს ხოლმე, ეს დაახლოებით 500 ლარს შეადგენს 6 თვის განმავლობაში, თვეში 100 ლარს.
სტიპენდიასაც გასცემს მერია, ამას არ დაგიკარგავთ (მიმართავს ლადო ბოჟაძეს). „ნაციონალურმა მოძრაობამ“, სანამ თქვენ („ქართული ოცნება“) მობრძანდებოდით, ჩაიბარა განადგურებული ქვეყანა, ნულოვანი სახელმწიფო ინსტიტუტებით, უზარმაზარი კორუფციით და ეს კორუფცია თქვენ (მიმართავს ლადო ბოჟაძეს) დააბრუნეთ. დღეს რატომ არ არის ეფექტიანი თბილისის მერია?! ამის მიზეზია უზარმაზარი კორუფცია, რაც იქ არის გამეფებული.
ანა ბუჩუკური – პარტია „საქართველოსთვის“ პოლიტსაბჭოს წევრი, დეპუტატი, მცხეთის მერობის კანდიდატი
ყველა დამეთანხმება, რომ ზოგადად სოციალური პოლიტიკა ქვეყანაში ყველაზე დიდი გამოწვევაა. განსაკუთრებით, როცა პოსტპანდემიურ პერიოდზე ვსაუბრობთ. როდესაც პანდემია დაიწყო, ქვეყანამ და ჩვენმა მოსახლეობამ კრიზისის რამდენიმე ტალღა გამოიარა. ამ ყველაფერმა, გასაგები მიზეზების გამო, უარყოფითი გავლენა არა მხოლოდ ჯანმრთელობაზე მოახდინა, არამედ სოციალურ-ეკონომიკურ მდგომარეობაზეც იმოქმედა.
გახარიას პრემიერ-მინისტრობის დროს გატარდა ანტიკრიზისული დახმარების ღონისძიებები. დღეს არც ერთი მსგავსი სოციალური პროექტი არ ხორციელდება, მე არ მსმენია ამის შესახებ. ალბათ ბატონი ლადო გვეტყვის (მიმართავს ლადო ბოჟაძეს), იგეგმება თუ არა მთავრობის მხრიდან სოციალური მიმართულებით ადამიანების დახმარება, ვგულისხმობ პოსტპანდემიური მდგომარეობის შემდგომ დახმარებას. თუ არ იგეგმება, მაშინ რას ვთავაზობთ მოსახლეობას და რას ვუპირებთ მათ, რომელთა სოციალური მდგომარეობა კიდევ უფრო დამძიმდა.
ასევე მნიშვნელოვანია მეთოდოლოგია, რომლითაც სოციალურად დაუცველის სტატუსის მინიჭება ხდება. ეს მეთოდოლოგია წლებია, დღის წესრიგში დგას და არ არის დღევანდელი პრობლემა, თუმცა სხვადასხვა ობიექტური თუ სუბიექტური მიზეზის გამო სახელმწიფო ვერ ჩამოყალიბდა სამართლიან მეთოდოლოგიაზე. ვგულისხმობ, რომ სამართლიანად უნდა დავეხმაროთ იმ ადამიანებს, რომლებსაც ყველაზე მეტად სჭირდებათ.
რა თქმა უნდა, განათლებაც არის სოციალური პოლიტიკის ნაწილი და აქ საუბარია არა მხოლოდ შინაარსზე და ხარისხიან განათლებაზე. უნდა ნახოთ, თბილისის გარეთ რა პირობებში, ინფრასტრუქტურულ გარემოში უწევთ ბავშვებს განათლების მიღება.
ჩემთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დევნილების საკითხი. აქვე გეტყვით იმას, რომ მცხეთის მუნიციპალიტეტში ათასობით დევნილი ცხოვრობს და ვიდრე ჩვენ ამ ადამიანებს სახლებში დავაბრუნებთ, ჩვენ მათთვის ღირსეული პირობები უნდა შევქმნათ და უზრუნველვყოთ სრულად ინტეგრაცია, მათ შორის, სოციალური და ეკონომიკური თვალსაზრისით. ეს არის პრინციპულად მნიშვნელოვანი. როდესაც მცხეთის მუნიციპალიტეტში სოფელ-სოფელ დავდივარ, ვხედავ, რომ ადამიანებს აქვთ ელემენტარული, საბაზისო საჭიროებები. მაგალითად, ვიყავი ცხვარიჭამიაში და იქ არათუ მედპუნქტი, აფთიაქიც კი არ არის. მესმის, რომ ცოტა ადამიანი ცხოვრობს და შესაძლოა, ბიზნესს არ უღირდეს იქ შესვლა, მაგრამ ამ დროს ირთვება სახელმწიფოს ვალდებულება და მან უნდა დააინტერესოს და წაახალისოს ბიზნესი.
ასეთ შემთხვევებში დღის წესრიგში დგება სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება. ზოგადად, როდესაც სოციალურ პოლიტიკაზე ვსაუბრობ, უმნიშვნელოვანესია სამართლიანობის განცდა.
ზაზა კორთხონჯია – მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ნაძალადევის მაჟორიტარობის კანდიდატი
სოციალურ პოლიტიკაზე საუბრისას მსურს აღვნიშნო, რომ ჩემს სამაჟორიტარო ოლქში მომიწია მოსახლეობასთან შეხვედრა. არსებობს ასეთი დასახლება „ალიონი“, სადაც „ქართულმა ოცნებამ“ 2012 წელს 120 ოჯახი ჩაასახლა იმ პირობით, რომ დროთა განმავლობაში ქონებას მათ დაუკანონებდნენ. დღეს კი ამ ადამიანებს იქ აქვთ ისეთი პრობლემები, როგორებიცაა: კომუნიკაციების არარსებობა, მათ არ აქვთ გაზი, არ აქვთ წყალი, დენი. იქ არსებული ქარხნიდან აქვთ გადმოყვანილი ელექტროენერგია და იხდიან მაღალ ტარიფს.
კიდევ არსებობს მსგავსი ტიპის დასახლება „თამარიონი“. ჩვენთვის პრიორიტეტულია, მსგავს დასახლებებში ადამიანებს ადაპტირებული გარემო შევუქმნათ, გავაკეთოთ ავარიული შენობების რეკონსტრუქცია და ამ მიმართულებით ინფრასტრუქტურულ პროექტებს აუცილებლად განვახორციელებთ.
ასევე ყურადღება მინდა გავამახვილო, საარსებო მინიმუმზე, რომელიც 1 ლარი და 78 თეთრით განისაზღვრა. აქედანაც ნათლად ჩანს „ქართული ოცნების“ ადამიანებისადმი დამოკიდებულება. ეს პრობლემა აუცილებლად უნდა მოვაგვაროთ და გვაქვს ეს პროგრამაში, რომ გაიზარდოს საარსებო მინიმუმი.
ასევე, ჩვენს პროგრამაში გაწერილია შშმ პირებისთვის ადაპტირებული გარემოს შექმნა, რაც ჩვენთვის პრიორიტეტული საკითხია, ისევე, როგორც სოციალური სტატუსის მინიჭების გამჭვირვალობა. მაგალითად, ჩემს საარჩევნო შტაბში მოვიდა ქალბატონი, რომლის 17 წლის შვილმა ფეისბუკზე გააზიარა „ქართული ოცნების“ საწინააღმდეგო პოსტი, რის გამოც მას სოციალურად დაუცველის სტატუსი მოუხსნეს.
ჩვენს გეგმებშია ყველა ის პუნქტი, რომლებიც ჩამოვთვალე და რომლებსაც გამარჯვების შემთხვევაში შევასრულებთ.
ჰერმან საბო – პარტია “გირჩი”, თბილისის საკრებულოს სიის #1
ეს საკითხი უფრო ცენტრალური ხელისუფლების კომპეტენციაა, თუმცა ამ თემაზეც სიამოვნებით ვისაუბრებ. სიღარიბეს შეგვიძლია შევხედოთ ორ განზომილებაში. ერთი – დღეს რომ ადამიანს შია, მეორე – რა უნდა გავაკეთოთ ხვალ-ზეგ, რომ არ მოშივდეს. პირველ ნაწილში შეგვიძლია ვნახოთ, რომ ცენტრალური ბიუჯეტის დიდი ნაწილი არის ე.წ. სოციალური ფული, ანუ ის ფული, რომელსაც სახელმწიფო სხვადასხვა პროგრამითა და ფორმით ადამიანებს უკან უბრუნებს. სხვადასხვა ჯგუფად დაყოფს და შემდეგ უბრუნებს. აქ გვაქვს ასეთი „ხალიჩური“ მიდგომები, ვთქვათ, ყველა შშმ პირს სახელმწიფო აძლევს რაღაც X რაოდენობის თანხას. ჩვენ გვგონია, რომ ეს მიდგომა არასწორია. ნაცნობები მყავს, რომლებიც საკმაოდ შემოსავლიან ოჯახში ცხოვრობენ. მათთვის ის დახმარება, რომელსაც სახელმწიფო მათ აძლევს რაღაც ჯგუფების მიკუთვნებულობის გამო, საერთოდ არარელევანტურია და რომ შეეძლოთ, შეიძლება უარიც თქვან. ამ მიმართულებით მგონია, რომ ასეთი რამეა გასაკეთებელი. თუ ეს სოციალური ფული არის დახმარება, დახმარება უნდა გამომდინარეობდეს საჭიროებიდან. მარტო იმ ადამიანებს უნდა დავეხმაროთ, რომელთაც ამის საჭიროება გააჩნიათ, მიუხედავად მათი სტატუსებისა. მეტსაც გეტყვით, ჩვენ ისიც გვგონია, რომ ის პენსია, ე.წ. ასაკობრივი დახმარება, არ უნდა ავიღოთ და იმას მივცეთ, ვინც ასაკშია და მართლა სჭირდება დახმარება. ოჯახები უნდა განვიხილოთ ერთიანად. არ არსებობს ოჯახი, სადაც ერთი წევრი მდიდარია, ხოლო მეორე – ღარიბი. თუ ოჯახის ერთი წევრი მაინც მდიდარია, სხვა წევრებს, რომელ ჯგუფშიც არ უნდა შედიოდნენ, არ უნდა დაეხმაროს სახელმწიფო. მარტო უნდა დავეხმაროთ იმათ, ვისაც სჭირდება და ოღონდ ისე, რომ ისინი არ ჩავტოვოთ ამ დახმარების ციკლში, ანუ ამით გავუქროთ სტიმული. თვითონაც რაღაც უნდა იმოქმედონ და ნელ-ნელა ამოვიდნენ სიღარიბიდან.
მამუკა გამყრელიძე – „ევროპელი დემოკრატები“, გენერალური მდივანი
ვინაიდან ჩვენ მაქსიმალურად მოვერიდეთ დედაქალაქს და მთელი ყურადღება გადავიტანოთ რეგიონებზე, ამიტომ უფრო რეგიონებზე ვისაუბრებ. დედაქალაქი, ასე თუ ისე, ახერხებს თავის გატანას, ავად თუ კარგად. რაც შეეხება რეგიონებს, უმთავრეს პრობლემად მიმაჩნია ის, რომ რეგიონებში ხალხი ცენტრალურ ხელისუფლებას მიბმული ჰყავს სოციალური დახმარების საშუალებით. ეს ადამიანები ვერ ახერხებენ თავისუფლად არჩევნებზე წასვლას და იმ შეხედულებების გამოხატვას, რომლებიც მათ გააჩნიათ, იმიტომ, რომ ეშინიათ, არ დაკარგონ სოციალური დახმარება. რეალურად მოსახლეობის ძალიან დიდი ნაწილი არის ამ დახმარებაზე დამოკიდებული. იმის მაგივრად, რომ ხელისუფლებამ ხელი შეუწყოს იმას, რომ ამ ადამიანებმა დაიწყონ საკუთარი თავის რჩენა, სამუშაო ადგილების შექმნა და ა.შ., ჩვენ ვხედავთ პირიქით, რომ არაფერი კეთდება. მაქსიმალურად ყველას ეუბნებიან, შენ გაჩერდი, მე შენ სოციალურ დახმარებას მოგცემ. ეს არის კატასტროფა. ჩვენ ამის შეცვლა გვინდა.
მე მიმაჩნია, რომ უნდა დავუბრუნდეთ იმ პრაქტიკას, როდესაც სოფლის მეურნეობაში ადრე, ავად სახსენებელი კომუნისტების დროს, იქმნებოდა პატარა, მათ შორის გადამამუშავებელი საწარმოები. ყველა რეგიონში იყო პატარ-პატარა საწარმო, რომლებშიც ადამიანები დასაქმებული იყვნენ. ახლაც, მაგალითად, აჭარაში არის სამკერვალო ფაბრიკები, ისეთი ადგილები, სადაც ადამიანს შეუძლია ცოტაოდენი ფული გამოიმუშავოს. ეს, სამწუხაროდ, არ გვაქვს. ეს არის მაქსიმალურად მისახედი. გადამამუშავებელი ქარხნები – ჩვენ ვაწარმოებთ ხილს, მართალია, არ იყო არასდროს ინდუსტრიული რაოდენობით ხილი და ბოსტნეული საქართველოში, სამწუხაროდ, მაგრამ ის, რაც არის, ამის გადამუშავებასაც ვერ ვახერხებთ. არ არის სამაცივრე დანადგარები, შესაბამისი მეურნეობები. ახლა ვითარდება სოფლის მეურნეობა. ამაში ძალიან ბევრი ფული იდება და ეს ძალიან კარგია, უბრალოდ სწორად უნდა დაიხარჯოს. მოხვნაში რომ გადაიყარა 800 მილიონი და საბოლოო ჯამში არაფერი მივიღეთ, ასე არ უნდა იყოს. სოფლის მეურნეობის სამინისტრო უნდა მუშაობდეს იმაზე კი არა, რომ რაღაცა მოიწიოს ადამიანმა, არამედ წინასწარ განსაზღვროს, სად შეიძლება იმ მოსავლის გაყიდვა. ეს არის ორმხრივი მოძრაობა.
რაც შეეხება უსახლკარობის პრობლემას, მოდით, ამას სხვანაირად შევხედოთ. არის რეგიონები, რომლებშიც სახლები აბსოლუტურად მიტოვებულია. მაგალითად, რაჭაში არის დაცარიელებული სოფლები, იქ არავინ ცხოვრობს, ყველა ჩამოდის ქალაქში, ეს პრობლემაც არის. უსახლკარობის პრობლემა რეგიონებში ნაკლებად დგას, ამიტომ რაღაცნაირად ისე უნდა გავაკეთოთ, რეგიონებს მივცეთ საშუალება, იქვე იმუშაონ, იქვე მიიღონ სარჩო და დედაქალაქიც გათავისუფლდება.
დიმიტრი აბაშიძე – „ლელო – მამუკა ხაზარაძე“, დიდუბის მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატი
გაზრდილია სოციალურად დაუცველთა და შემწეობის მიმღებთა რაოდენობა, რაც ძალიან ცუდია. ამ პანდემიის ფონზე კიდევ უფრო რთულია. ერთი საკმაოდ დიდი პრობლემა აქვს მოსახლეობას. თუ მათ პატარა შემოსავალი გაუჩნდებათ, ოფიციალურ სამსახურზე არ არის საუბარი, თვითდასაქმებულიც რომ იყოს და ამას აღმოაჩენს სოციალური მუშაკი, უწყვეტენ სოციალურ დახმარებას. ეს, ჩემი აზრით, არასწორი მიდგომაა, იმიტომ, რომ ამ ადამიანებს ჩვენ რეალურად განვითარების საშუალებას ვუკლავთ. ისინი დამოკიდებული არიან ამ დახმარებაზე, ამ ადამიანებს რეალურად წინასაარჩევნოდ კიდევ იყენებენ ტერორითა და დაშინებით, მაგალითად, ეუბნებიან, თუ თქვენ ხმების მობილიზებას არ მოახდენთ, სოციალურად დაუცველის სტატუსს მოგიხსნით და ა.შ. რა თქმა უნდა, ეს ადამიანები არიან ამ ტერორის ქვეშ და პრობლემა მოსაგვარებელია. ჩვენ გვაქვს ერთი მარტივი ინიციატივა. ვფიქრობთ, რომ ქალაქის განვითარებისთვის საჭიროა, მიიღონ გადაწყვეტილება, რომ თუ სოციალურად დაუცველი დაიწყებს მუშაობას, 2 წლის განმავლობაში ის დახმარება შეუნარჩუნდეს. ანუ ამ ადამიანებს მივცეთ საშუალება, რომ განვითარდნენ, რომ არ იყოს თბილისის ბიუჯეტზე დამოკიდებული ამდენი ადამიანი. როდესაც ის ადამიანი განვითარდება, გარკვეული წლების შემდეგ ბუნებრივად შემცირდება სოციალურად დაუცველთა რაოდენობა და ბიუჯეტში გამოთავისუფლდება თანხა, რომელიც შემდეგ შეგვიძლია განათლებაში ან სხვა მიმართულებებში ჩავდოთ. ერთია, რომ ბიუჯეტში თანხები უფრო მეტად უნდა გავზარდოთ, მაგრამ თბილისის ბიუჯეტი იმიტომ კი არ უნდა გავზარდოთ, რომ სოციალურად დაუცველების რაოდენობას ვზრდით და მათ დამხარება სჭირდებათ, ამ ადამიანებს უნდა მივცეთ განვითარების საშუალება.
რაც შეეხება საცხოვრისებს. მე, მაგალითად, ვარ დიდუბის ოლქის მაჟორიტარობის კანდიდატი და დიდუბეში გვყავს ძალიან ბევრი დევნილი და სოციალურად დაუცველი, არის რამდენიმე დასახლება ვანის ქუჩაზე, დიღმის მასივში, ბორჯომის ქუჩაზე და ა.შ. აქ, ჩემი აზრით, სწორი იქნება სისტემური მიდგომა. აქ მხოლოდ ქალაქის მერია ვერ მოახერხებს ამ ადამიანების დაკმაყოფილებას საცხოვრისებით. უნდა შედგეს კერძო სექტორსა და სახელმწიფოს შორის მოლაპარაკება (შესაძლოა, პატარა შეღავათებზეც იყოს საუბარი), რომლის შედეგად შესაძლებელი იქნება, რომ ამ ადამიანებს, კერძო სექტორს, დეველოპერებს მიეცეთ საშუალება გარკვეულ ადგილებზე, რომ ქალაქი განვითარდეს, ააშენონ საცხოვრისები და დააკმაყოფილონ ეს ადამიანები, იმიტომ, რომ წლები გადის და ეს ადამიანები ვერ ახერხებენ თავიანთი ფართების დამტკიცებას.
ხათუნა სამნიძე – „საქართველოს რესპუბლიკური პარტიის“ ლიდერი, მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ერთ-ერთი ლიდერი
ყველაზე დიდი გამოწვევა ამ ქვეყნისთვის სიღარიბის დაძლევაა. ყველა ცდილობს, ამ საკითხზე ჰქონდეს საკუთარი პოზიცია, რადგან თუ ადამიანებს ჰკითხავთ, რა არის ნომერი პირველი პრობლემა, აღმოჩნდება, რომ ეს არის სამუშაო ადგილები და ეკონომიკური სიდუხჭირე ანუ სიღარიბე და სოციალური პრობლემები. მე ვფიქრობ, აქ ყველაზე მთავარი არის პოლიტიკური ნება ხელისუფლებაში მყოფი პოლიტიკური ძალისა, რომ ისე კი არ დაიხარჯოს ბიუჯეტი, როგორც იხარჯება ბიუჯეტის მილიონობით თანხა საპატრიარქოზე და არავინ არ იცის, რაში იყენებს ამას საპატრიარქო. ლაპარაკი არ არის მხოლოდ 25 მილიონზე, ასევე სხვა ხარჯებიც შეიძლება მივმართოთ იქითკენ, რომ ადამიანებმა ამ ქვეყანაში მოაგვარონ დღის წესრიგში არსებული პრობლემები სახელმწიფოს დახმარებით როგორც მყისიერად, ისე გრძელ ვადაში.
საჭიროა, რა თქმა უნდა, ეკონომიკური წინსვლა და სწრაფი განვითარება ამ ქვეყნისა, რომ ეს პრობლემა აღმოიფხვრას საშუალო და გრძელ ვადაში. ამისთვის ქვეყანაში უნდა იყოს თავისუფალი ბიზნესი, არავინ თქვას, რომ ამ ხელისუფლების პირობებში თავისუფალია ბიზნესი. ეს ასე არ არის. ინვესტიციები არ არის ამ ქვეყანაში, ყველაფერი დაკავშირებულია პოლიტიკურ ვითარებასთან. ისეთ არასტაბილურ პოლიტიკურ ვითარებაში, რომელშიც გვამყოფებს „ქართული ოცნება“, ძალიან რთულია, რომელიმე უცხოელმა ინვესტორმა ან ბიზნესმენმა გადაწყვიტოს ამ ქვეყანაში გრძელვადიანი პროექტების დაწყება. ამიტომ საჭიროა პოლიტიკური სტაბილურობა, რაც ნიშნავს პოლიტიკურ თავისუფლებას, ბიზნესის თავისუფლებას, ადამიანის უსაფრთხოებას, დამოუკიდებელ სასამართლოს. ყველა ეს პრობლემა როგორც კი დაიწყებს მოგვარებას ამ ქვეყანაში და ამას სჭირდება კიდევ ერთი ხელისუფლების ცვლა და მრავალპარტიული კოალიციური მთავრობა, სოციალური პრობლემები და სიღარიბის საკითხიც ნაბიჯ-ნაბიჯ გადაიჭრება ამ ქვეყანაში. ამ საკითხის მყისიერად მოსაგვარებლად კი უნდა გვქონდეს სპეციალური პროგრამები, სანამ არ შემცირდება სოციალურად დაუცველი ადამიანების რაოდენობა. ამისთვის ბიუჯეტი უნდა გადანაწილდეს კონკრეტული პრობლემების გადასაჭრელად და არა ისე, როგორც ახლა ვხედავთ. იფლანგება ჩვენი ბიუჯეტი. სრულიად უსარგებლო სიპები, მხოლოდ ხელფასისთვის პარტიული აქტივების დასაქმება, რომლებიც საერთოდ არ დადიან სამსახურში, ნეპოტიზმი, საპატრიარქო და იქ გადარიცხული მილიონები – ეს საკითხები პრობლემურია. ანუ აუცილებელია სწორად დაგეგმილი ბიუჯეტი, რომ მყისიერად გადაიჭრას პრობლემები, შემცირდეს სოციალურად დაუცველი ადამიანების რაოდენობა. საჭიროა სწორი ეკონომიკური პოლიტიკა, სწრაფი ეკონომიკური ზრდა, ინვესტიციების მოზიდვა, რომელიც გრძელ ვადაში ნაბიჯ-ნაბიჯ ამ ქვეყანას გამოიყვანს სიღარიბიდან.
ფატი ბარჯაძე – „ალეკო ელისაშვილი – მოქალაქეები“, მთაწმინდის რაიონის მაჟორიტარობის კანდიდატი, პროპორციული სიის პირველი ნომერი
დღეს ადამიანს სახლი თავზე რომ ენგრევა, მიდის ადგილობრივ გამგეობაში. გამგეობა აგზავნის მერიაში, მერია უშვებს ინფრასტრუქტურაში, ინფრასტრუქტურა აგზავნის თბილისის განვითრების ფონდში, თბილისის განვითარების ფონდი აბრუნებს ისევ გამგეობაში, ასე წრეზე დადიან და პასუხსაც ვერ იღებენ. უარი მაინც რომ უთხრან, ესეც შეღავათი იქნება იმ ადამიანებისთვის, იმიტომ, რომ რაღაცა შეიძლება თვითონაც მოაგვარონ, მაგრამ ვერ აგვარებენ. ყველაზე დიდი პრობლემა, რომელიც ქალაქს აქვს ფინანსური კუთხით და დანგრეული თუ ავარიული სახლების კუთხით, არის თბილისის განვითარების ფონდი. არის დახურული საზოგადოება, რომელიც აცხადებს, რომ მე ვარ კერძო სტრუქტურა და სულაც არ ჩაგახედებ ჩემს ფინანსებში. რეალურად ეს ფინანსები პირდაპირ მიდის ქალაქის ბიუჯეტიდან მასთან და ეს თანხა სად მიდის, რა მიდის, როდის მიდის და რა გეგმებია, აბსოლუტურად ხელმიუწვდომელია. პირველი, რაც არის გასაკეთებელი… თბილისის განვითარების ფონდის თვითონ შინაარსი და აზრობრივი დატვირთვა კარგია, მაგრამ უნდა იყოს გამჭვირვალე და ყველა კარგად უნდა ხედავდეს, ეს ფინანსები სად იხარჯება. ამის გარდა, თბილისს აქვს ბიუჯეტი, რომელიც, პირდაპირ შეიძლება ითქვას, არცთუ პრიორიტეტულად არის დაგეგმილი. ისეთ გზებს აგებენ, უბრალოდაც რომ შეიძლებოდა. გაჭირვებული ხალხი ვართ, უამრავი სახლი გვენგრევა თავზე და როცა სახლი თავზე გენგრევა, არ მიდიხარ და ლამინატს ან პარკეტს არ ცვლი. ჯერ, პირველ რიგში, სახურავს აკეთებ. ამიტომ თითქოს ორ სამყაროდ არის გაყოფილი, ერთი, სადაც დადიან ჩვენი ხელისუფლების წარმომადგენლები, რომ ლამაზად და კარგად და უკვე გაკეთებული თავიდან გააკეთონ და მეორე, რეალური სამყარო, სადაც ხალხს სახლი თავზე ენგრევა. ამიტომ პრიორიტეტების გადაწყობაა საჭირო. ის, რაც ასე თუ ისე გვიძლებს და ვარგა, ხომ შეიძლება, არ გამოვცვალოთ და გამოვიყენოთ კიდევ რამდენიმე წლის განმავლობაში. რატომაც არა, მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება ვთვლიდეთ მოძველებულად. ვისაც ყველაზე მეტად უჭირს, ვინც უსახლკაროდ არის დარჩენილი, მათ უნდა დავეხმაროთ. ეს თანხები უნდა მივმართოთ კონკრეტულად ამ მიმართულებით. ამის გარდა, მინდა, შევეხო ტერიტორიული დანაწევრების პრინციპსაც. თბილისს აქვს შემოერთებული ტერიტორიები მხოლოდ იმ მიზნით, რასაც გავეცანით, რომ სიმწვანის კოეფიციენტი გაიზარდოს. რეალურად ამ შემოერთებულ ტერიტორიებზე ვერ სარგებლობენ იმავე სერვისებით, რომლებითაც უნდა სარგებლობდეს თბილისის მოსახლეობა. ეს არის კანალიზაცია, სასმელი წყალი, გზები.
ყველაზე დიდი პრობლემა ის არის, რომ, მაგალითად, ნაფეტვრები და მუხათწყარო არის მცხეთის ტერიტორია, თუმცა მცხეთაში რომ ჩახვიდე, ამ ტერიტორიებიდან უნდა ჩამოხვიდე თბილისში და მერე წახვიდე მცხეთაში. ყველაზე დიდი პრობლემა, რომელიც სასიცოცხლოდ აუცილებელია, ის არის, რომ სასწრაფოს უწევს თბილისში ჩამოსვლა და მერე ასვლა იქ. 2 საათი იკარგება ამაში. ძალიან ბევრი ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენა შეიძლებოდა, ეს რომ შეიცვალოს.
გიორგი ნონიაშვილი – „ევროპული საქართველო – მოძრაობა თავისუფლებისთვის“ და ოპოზიციის შეთანხმებული მაჟორიტარობის კანდიდატი ჩუღურეთის რაიონში
ჩვენ გვაქვს რაღაც კონკრეტული ფული, მარტივად რომ ავხსნათ, ეს არის საბიუჯეტო ფული, გადასახადების გადამხდელების ფული და მათ შესაბამისი პრიორიტეტებით მივმართავთ ხოლმე და ვხარჯავთ. მაგრამ აქ სინამდვილეში მთავარი პრობლემა არის ის, რომ თითოეული თეთრი ადამიანის კეთილდღეობისთვის უნდა დაიხარჯოს, იმიტომ, რომ სახელმწიფოს მიზანი თავისი არსით ეს არის. თუმცა დიდი ნაწილი იხარჯება სახელმწიფოს კორუფციაში და სახელმწიფო სახსრების ფლანგვაში, ამიტომ სიღარებესა და სოციალურ პოლიტიკაზე როცა მესაუბრებით, აუცილებლად უნდა გვახსოვდეს ის, რომ ის ფული, რომელიც ამ პოლიტიკაში შეიძლებოდა დახარჯულიყო, ხშირად მიდის კერძო კორუფციაში, ჩინოვნიკების პირად ინტერესებში, სახელმწიფო სახსრების ფლანგვაში, უყაირათო ხარჯვაში. ქალაქის მაგალითი გავიხსენოთ, ყოველ არჩევნებზე 2 თვით ადრე ყველა სკვერის რეაბილიტაციას რომ ახდენენ ხოლმე, იმიტომ, რომ მეტი ფანტაზიაც არ ჰყოფნით, ოღონდ იმ სკვერს არაფერი არ სჭირს გასაკეთებელი, უბრალოდ ფულს ხარჯავენ. ეს ფული ხომ შეიძლებოდა ძალიან ბევრ რამეში დახარჯულიყო. საქართველოში, 40 მუნიციპალიტეტში, არ არის რეანომობილი და ადამიანები ამის გამო იხოცებიან. სოციალურ პოლიტიკაზე რომ ვლაპარაკობთ, ეს არის ძალიან სერიოზული საკითხი. 40 მუნიციპალიტეტში რეანომობილს არ ყიდულობს სახელმწიფო, მაგრამ ამ ფულს უყაირათოდ ხარჯავს და ფლანგავს კონკრეტული ადამიანების ბიზნესებში, ივანიშვილთან დაახლოებულ კომპანიებში, კორუფციაში. შესაბამისად, მთავარი სათქმელი არის ის, რომ თანხები სწორად უნდა დაიგეგმოს, სწორი პრიორიტეტებია საჭირო. კორუფცია უნდა დამარცხდეს ამ ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, რომელიც საშუალებას მოგვცემს, რომ თანხები გამოთავისუფლდეს, შემდეგ კი სოციალურ პოლიტიკაში დაიხარჯოს. სოციალური პოლიტიკა არ უნდა იქცეს გახვრეტილ ტომრად, როდესაც ჩვენ ვყრით ბევრ ფულს, მაგრამ შედეგი ნულოვანია. იგივე შეიძლება ეხებოდეს ჯანდაცვის პოლიტიკასა და სადაზღვევო სისტემას და ა.შ. ანუ ორიენტირი უნდა იყოს, მარტივად რომ ვთქვათ, ადამიანს მისცე ანკესი და არა თევზი, იმიტომ, რომ თუ სოციალური პოლიტიკა იმას ემყარება, რომ ყოველთვიურად ადამიანს მივცეთ მინიმალური სარჩო იმისთვის, რომ გადარჩეს და იმასაც არ ვაძლევთ, ანუ საარსებო მინიმუმსაც არ ვაძლევთ, ეს სინამდვილეში არაფერს ავლენს. დღესდღეობით საქართველოში, თუ სწორად მახსოვს, 120 თუ 130 ათასი ოჯახი გვყავს სოციალურად დაუცველი, ანუ 120 ათასი ღატაკი ოჯახია. ეს ყველაფერი მინიმუმ 4-5 ადამიანზე გადაამრავლეთ და დაახლოებით მაინც ნახავთ, რა მდგომარეობაა ქვეყანაში.
თაკო ჩარკვიანი – პარტიის „კანონი და სამართალი“ ლიდერი
მე ჩემს სიცოცხლეში არასოდეს ვყოფილვარ არცერთ პარტიაში, არც „ქართულ ოცნებაში“, მით უმეტეს, არც კომუნისტურში. უპარტიო ვიყავი ყოველთვის. ერთადერთი პარტია, რის გამოც შევქმენი და პოლიტიკაში შემოვედი, ეს გახლავთ „კანონი და სამართალი“. ამის იქით არ მიმაჩნია, რომ შეიძლება რამე გაკეთდეს ქვეყანაში, უბრალოდ გამორიცხულია. მარტივად გეტყვით, ფორმულაც კი გავაკეთე ასეთი, ეკონომიკურად ძლიერი რომ იყოს შენი ქვეყანა, არ უნდა იყოს კორუფცია. კორუფცია რომ არ იყოს, კანონი უნდა კანონობდეს შენს ქვეყანაში. ღარიბ-ღატაკი რომ არ გყავდეს შვილი, ამისთვის კორუფცია კი არ უნდა იყოს, ამისთვის უნდა იყოს ეკონომიკურად ძლიერი ქვეყანა. ვერ იქნება ქვეყანა ძლიერი, ვერ იქნება განათლებული თაობა, თუ არ აღმოჩნდა ქვეყანაში შუა ფენა, რომელიც აღარ არსებობს. ძალიან უჭირს ხალხს. ძალიან საინტერესო პროგრამა გვაქვს. მე მქონდა ამაზე საუბარი ემიგრანტებთან. ასე მგონია, რომ ძალიან კარგია ჩვენი პროგრამა, იმიტომ, რომ დიდი დრო დაუთმო ამას პარტიამ „კანონი და სამართალი“. ეს გახლავთ ემიგრანტების დაბრუნების პროგრამა. მიმაჩნია, რომ დასავლეთის კანონმდებლობას უკვე შეჩვეული ემიგრაცია დიდი განძია საქართველოსთვის. მაგრამ ემიგრაცია რომ შემობრუნდეს, შენ უნდა დაახვედრო სწორად ჩადებული სუბსიდირება იმ ბიზნესსა თუ საქმიანობაში, რომელსაც შენ სთავაზობ, იქნება ეს სოფლის მეურნეობა, აბრეშუმის საინტერესო პროექტიც გვაქვს, თუ სასტუმროების განვითარების პროექტი. მთავარია, რას სთავაზობ და როგორ სთავაზობ. ჩვენ გვაქვს ძალიან საინტერესო პროგრამა, ამ პარტიის კუთვნილი სავიზიტო ბარათი. ამ პროგრამას ვთავაზობთ ქართულ ემიგრაციას. გათვალისწინებული იქნება მათი ინტერესი, რას აძლევენ ისინი სახელმწიფოს, რას აწვდის მათ სახელმწიფო, რომ დასახარჯად კი არ აწვდის, არამედ წარმოებისთვის. შენ მე გაჩუქე და როგორც გინდა, მოიხმარე, ასე არა. ეს ძალიან საინტერესო, სწორად გაწერილი პროგრამაა. მე ასე მესახება, ზუსტად ეს პროგრამაა, რომელიც არ მოითხოვს ცენტრალიზებას, მოითხოვს დეცენტრალიზაციას, იმიტომ, რომ ეს უნდა გაკეთდეს სოფლებში, რაიონებსა და სხვა ქალაქებში. უნდა მისცე ქალაქს და სოფელს სოფლის მეურნეობის განვითარების საშუალება.
ლაშა ჩხარტიშვილი – „შალვა ნათელაშვილი – საქართველოს ლეიბორისტული პარტია“, თბილისის საკრებულოს თავმჯდომარეობის კანდიდატი
პირველ რიგში, ყველაფერი იწყება სამართლიანობიდან, ყველაფერი არის სამართლიანი გადანაწილების, სოციალური სამართლიანობისა და ზოგადად სამართლიანობის საკითხი და ეს ქვეყანაში უმნიშვნელოვანესია. ჩვენ თუ მოვახერხებთ მომავალში კოალიციის შექმნას, რომელიც ხალხმა უნდა დააკომპლექტოს, ხალხი განსაზღვრავს, ვის რა პროპორცია ექნება ამ კოალიციაში. ამ შემთხვევაში რეალური იქნება, რომ ჩვენ რამდენიმე საკითხზე მაინც შევთანხმდეთ. ეს რამდენიმე საკითხი რა უნდა იყოს, იცით? სამართლიანი სასამართლო, ამ საკითხზე ხელი მოაწერეს ოპოზიციურმა პარტიებმა, მოსამართლეების არჩევითობაც პრინციპული საკითხი იყო. კიდევ ორი საკითხია, რომლებზეც ხელი არ არის მოწერილი და იმედია ამ ხელმოწერის ერთგული მაინც იქნება ყველა, განსხვავებით ბოიკოტისაგან. მეორე საკითხი არის საარჩევნო სისტემა, რომლის ელემენტებიც შარლ მიშელის დოკუმენტში იყო, მათ შორის დაბალი ბარიერი, რომ იყოს რეალური მრავალპარტიულობა და არა მარტო ეს, ბევრი სხვა წესია, რომლებიც სამართლიან არჩევნებს უკავშირდება და მესამე – საზოგადოებრივი მაუწყებელი. დღეს საქართველოში ჩვენ გვაქვს კრიტიკული მედიასაშუალებები, რომელთაც მადლობას ვუხდი, მაგრამ ისინიც, გარკვეულწილად, ისე ვერ აბალანსებენ პოლიტიკურ ძალთა შორის საკითხებს, როგორც ამას უნდა აკეთებდეს ნორმალური საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რომელიც კი არ უნდა გავაუქმოთ, როგორც ზოგიერთი პარტია აცხადებს, შეიძლება დაფინანსება შედარებით შეიკვეცოს, მაგრამ დაკომპლექტებული უნდა იყოს ორმაგი უმრავლესობით არჩეული პარლამენტის მხრიდან, სადაც ოპოზიციასა და ხელისუფლებას ექნება თანაბარი ხმების საშუალება კენჭისყრის შედეგად და ვერავინ ვერ დააკომპლექტებს ერთპიროვნულად საზოგადოებრივ მაუწყებელს. პირველად ისტორიაში შევქმნით ისეთ არხს, რომელზეც ყველა ძირითად პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ ჯგუფს ექნება საკუთარი სიმართლისა და საკუთარი აზრის გატანის საშუალება, იმიტომ, რომ ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც განაპირობებს უსამართლო და წინასაარჩევნო გარემოს, არის მედიაგარემო, რომელიც ხშირ შემთხვევაში დაუბალანსებელია.
რაც შეეხება კონკრეტულ სოციალურ საკითხებს. უთანასწორობის აღმოფხვრასა და სოციალურ სამართლიანობაზე, ჩვენ გარდა, თითქმის არავინ ლაპარაკობს. ზოგს ეს კომუნიზმი ჰგონია. ყველა ასეთ მატყუარას, ან შეგნებულად მატყუარას ან გაუნათლებელს, ბოდიში გამოთქმისთვის, ვეტყოდი, რომ გაიხსენონ, რა ხდება სკანდინავიაში. სკანდინავიის ქვეყნები ყველა რეიტინგში მოწინავეა, ერთ სულზე შემოსავლიდან დაწყებული ადამიანის უფლებებით დასრულებული და გაგრძელებული თუნდაც ცხოველთა უფლებებით. ყველაფერში რატომ არიან მოწინავე? იცით, რომ იქ სახელმწიფოს ქონება, ბუნებრივი რესურსები, რომელიც ხალხისაა, იმდენად სწორად არის ათვისებული, იმდენად სწორად ნაწილდება მოქალაქეებზე, რომ თითქმის ყველა შეძლებულია, ღატაკი და ღარიბი არიან ერთეულები. მაგალითად, სკანდინავიაში, მე როგორც მახსოვს, ერთადერთი მილიარდერი ჰყავდათ და ეს ძალიან კარგია, იმიტომ, რომ ბევრი მილიონერი ჰყავდათ, ძალიან ბევრი შეძლებული ჰყავდათ, ღატაკები თითზე ჩამოსათვლელი და მილიარდერი ერთი. არ გვინდა ჩვენ ინდოეთის მსგავსი სისტემის აშენება. მართალია, ინდოეთი ძველი კულტურის ქვეყანაა, მაგრამ ყველაზე მეტი მილიარდერი და ყველაზე მეტი ღატაკი ჰყავს, 1% არის ძალიან მდიდარი, დანარჩენი არის მშიერი. ჩვენ ამაში გვაცხოვრებენ დღეს, აქეთკენ ბოლომდე მივყავართ ამ 30 წლის განმავლობაში. მოსახლეობის სულ მცირე 80%-ზე მეტი, 90%-იც კი, ან ღარიბია, ან ღატაკია, 10%-დან 8-9% შეიძლება საშუალოსთან მიახლოებული იყოს და მხოლოდ 1% არის ზემდიდარი. ჩვენ პირდაპირ ვამბობთ, რომ ჩვენი ამოცანაა არა მარტო ერთპარტიულობის დასრულება, არამედ მილიონერთა მმართველობის დასრულება, იმიტომ, რომ ამ პატარა ქვეყანაში ამდენი მილიონერი და, მით უმეტეს, მილიარდერი ვერ იქნება ძარცვის გარეშე.
კითხვა N3
რა მთავარი ინფრასტრუქტურული პრობლემები არსებობს ქალაქებსა და რეგიონებში და როგორ აპირებთ მათ მოგვარებას?
ლადო ბოჟაძე – „ქართული ოცნება – დემოკრატიული საქართველო“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
ყველაზე მთავრი ინფრასტრუქტურული პროექტები უკავშირდება წყლის 24-საათიან მომარაგებას. ცნობილია, რომ ბევრ მუნიციპალიტეტში ეს საკითხი ჯერ კიდევ არ არის მოგვარებული. თუმცა ბევრ მუნიციპალიტეტში უკვე მოგვარებულია. მაგალითად, ქუთაისს, როგორც იქნა, ეღირსა 24-საათიანი წყლით მომარაგება. იგივე იქნება თელავში. რაც ყველაზე მთავარია, ინფრასტრუქტურულ პროექტებში იგულისხმება გზები და იცით, რა ინფრასტრუქტურული პროექტები ხორციელდება? ყველა ნამყოფი ხართ დასავლეთ საქართველოში და ხედავთ, იქ რა ინფრასტრუქტურული პროექტები მიმდინარეობს, კონკრეტულად, უღელტეხილის მიმართულებით – ცენტრალურ მაგისტრალზე. იმის მიუხედავად, რომ ზოგი გზა შეკეთდა, დარჩენილია კიდევ ბევრი, სოფლებს შორის არსებული გზები, რომლებიც კვლავ რემონტს საჭიროებს. ხორციელდება ახალი პროექტები, მაგალითად, სვანეთის მიმართულებით. ეს ინფრასტრუქტურული პროექტები საზოგადოებისთვის ცნობილია და დღე არ გავა, რომ ახალი პროექტი არ გაიხსნას.
ასევე, მნიშვნელოვანია გაზმომარაგება და იცით, რომ ათასობით ოჯახს გაზი არ ჰქონდა, ზოგიერთ რეგიონში ელექტროენერგიის პრობლემაც იყო. წლების წინ ეს საკითხები მოგვარდა. კიდევ ვიმეორებ, რომ ინფრასტრუქტურა არის მთავარი პრიორიტეტი. სახელმწიფო ამ მიმართულებით მომდევნო 10 წლის განმავლობაში 32 მილიარდის დახარჯვას გეგმავს.
ასევე, დედაქალაქში იყო ავარიული სახლები, გზები, ესტაკადები, ხიდები, გვირაბები, რომლებიც ათეული წლებია არავის გაუკეთებია.
იგივე ეხება მეტროს. ამ ხელისუფლებამ ორი ახალი მეტროსადგური გახსნა და ბევრის რეაბილიტაცია მიმდინარეობს. სრულად გამოიცვალა მეტროს გაყვანილობები და უსაფრთხოების მიმართულებით განსხვავებული სტანდარტები დაიგეგმა.
არ ვიცი, სატრანსპორტო პოლიტიკაში რას უწუნებენ „ქართულ ოცნებას“, ვგულისხმობ დედაქალაქს. ხედავთ, როგორც გაკეთდა ჭავჭავაძის გამზირი. ეს არის ხედვა არა მხოლოდ ჭავჭავაძის გამზირთან, არამედ სხვა ცენტრალურ ქუჩებთან დაკავშირებითაც. სამწუხაროდ, მეტროს ბევრი მიმართულება დაკონსერვებულია და რთულია ამ პროექტების განხორციელება. სამაგიეროდ, ისეთ უბნებში, სადაც ადამიანების მეტრომდე მიყვანა პრობლემას წარმოადგენს, მაგალითად, ესენია – სარაჯიშვილი-ზღვის უბნის მიმართულება და ისანი-ვაზისუბნის მიმართულება, მოეწყობა ახალი საბაგიროები, არა იმ ტიპის, როგორიც რიყეზეა, არამედ ეს არის დაახლოებით ჰაერში აწეული მინიავტობუსი, რომელიც უზრუნველყოფს მოსახლეობის მეტრომდე ძალიან სწრაფად მიყვანას.
არის „ბასლეინების“, ავტობუსების შეცვლის პროგრამა. ასევე წლის ბოლომდე მიკროავტობუსების მთელი პარკი შეიცვლება. აღარაფერს ვამბობთ ველობილიკებისა და სხვა ეკომეგობრული ტრანსპორტის განვითარების ხელშეწყობაზე.
ინფრასტურქტურა არის ყველაზე სერიოზული პრობლემა და ეს პრობლემები უახლოეს წლებში მოიხსნება.
ანა გოგოლაძე – „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
ბატონმა ლადომ დასავლეთის მაგისტრალის განვითარებაზე ისაუბრა და ამას მინდა გამოვეხმაურო. ამ გეგმის ნაწილი იყო, საქართველოში 2020 წლამდე 50 ხიდი და 50 გვირაბი გაკეთებულიყო . ეს ფაქტი გადამოწმებულია და, შესაბამისად, აბსურდულია, როდესაც ინფრასტრუქტურულ განვითარებაზე საუბრობთ (მიმართავს ლადო ბოჟაძეს). ქალაქის განვითარების გენგეგმაში, რომელიც საკრებულომ დიდი ზარ-ზეიმით 2019 წელს დაამტკიცა და რომელიც „ნაციონალური მოძრაობისთვის“ ნომერი პირველი სტრატეგიული დოკუმენტია, 2019 წლიდან დაახლოებით 400 ცვლილება შევიდა და 100 ათასობით ჰექტარი მიწა მწვანე ზონიდან სამშენებლო ზონაში გადავიდა. შესაბამისად, აქ განვითარებაზე საუბარი ზედმეტია.
რაც შეეხება, ინფრასტრუქტურულ განვითარებას – პირველი არის შემოვლითი რკინიგზა, რომელიც, სამწუხაროდ, „ქართულმა ოცნების“ ხელისუფლებამ დააკონსერვა. ვსაუბრობთ თბილისზე. ამ პროექტის 60% უკვე შერულებულია, დარჩენელია 40%. შემოვლითი რკინიგზა ჩვენი ქალაქის განვითარების ძირითადი ბირთვია მრავალი მიმართულებით. შემოვლითი რკინიგზის გარშემო არის დაახლოებით 70 ქუჩა, ფაქტობრივად, მთელი მარცხენა სანაპირო, რომელსაც ინვესტორი არ ეკარება, სადაც, ამავდროულად, უზარმაზარი აუთვისებელი სივრცეა. რკინიგზის ლიანდაგებიდან 120-მეტრიან რადიუსში არ შეიძლება არანაირი სამუშაოების წარმოება. ამ ადგილას არის ათასობით ავარიული სახლი, რომლებიც „ქართული ოცნების“ მერიისთვის პრიორიტეტული არ არის.
ინფრასტრუქტურის საკითხი ამ ქუჩებზე კერძო სექტორის შემოყვანაზე გადის. დათვლილი გვაქვს, რომ შემოვლითი რკინიგზა უზრუნველყოფს საათში დაახლოებით 2 ათასი მანქანის გამტარობას, რაც იმას ნიშნავს, რომ პიკის საათებში ეს 2 ათასი მანქანა გადავა ქალაქის შემოვლით გზებზე. ეს სატრანსპორტო პოლიტიკისთვის იქნება ერთგვარი შვება.
ასევე უმნიშვნელოვანესია საპარკინგე სივრცეები, რომლებიც, სამწუხაროდ, „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების პირობებში მხოლოდ დაპირებად დარჩა.
ანა ბუჩუკური – პარტია „საქართველოსთვის“ პოლიტსაბჭოს წევრი, დეპუტატი, მცხეთის მერობის კანდიდატი
ინფრასტრუქტურის განვითარების კუთხით ძალიან დიდი სხვაობაა ქალაქებსა და სოფლებს შორის და სხვა ქალაქებსა და თბილისს შორის, რაც კიდევ სხვა ტიპის პრობლემას წარმოადგენს.
მე, როგორც მცხეთის მერობის კანდიდატი, ყურადღებას გავამახვილებ მცხეთაზე. მაგალითად, მსხალდიდში ქუჩებში განათება არ არის, აქ ხალხს ლისისკენ ფიზიკურად უჭირს მოძრაობა. საგურამოში, როგორც კი გაწვიმდება, ცენტრალური ქუჩა იტბორება. აღარაფერს ვამბობ სპორტული ინფრასტრუქტურის არარსებობაზე. მაგალითად, ნიჩბისში შევხვდი ახალგაზრდებს, რომლებმაც მთხოვეს, მერი რომ გახდები, ერთი სტადიონი იქნებ გაგვიკეთოთო. ახალგაზრდებს წასასვლელი არ აქვთ. ერთ-ერთი ბავშვი მეუბნებოდა, რომ ყოველდღე სკოლაში ფეხით სიარული უწევს. ადამიანებს ელემენტარული მოთხოვნილებები აქვთ, რომლებიც აუცილებლად უნდა დაკმაყოფილდეს.
ვეკითხები ხოლმე მოსახლეობას, როდესაც მერის წამომადგენელი ამოდის, ეუბნებით თუ არა თქვენს გასაჭირზე და რას გპასუხობს ის?!. მეუბნებიან, რომ მუნიციპალიტეტის წამომადგენელს უმეტესად 4 წელიწადში ერთხელ ვხედავთო. სამწუხაროდ, როგორც კი ეს ადამიანები თანამდებობრივ გარანტიებს მიიღებენ, მოქალაქეები ავიწყდებათ. საქართველოში შესაცვლელია მიდგომა, თითქოს თანამდებობა პრივილეგიაა, ეს ასე არ არის. თანამდებობა არის ვალდებულება, ტვირთი და პასუხისმგებლობა. ჩვენთან კი, განსაკუთრებით მუნიციპალურ დონეზე, ამ ყველაფერს პირიქით უყურებენ. ეს არის, რაც ამ ადამიანებს ყველაზე მეტად სტკივათ. რომ ჰპირდები ადამიანებს, იმათთან მეორეჯერ ოდესღაც ხომ უნდა მიხვიდე. თუ ვერ უკეთებ, მაშინ მიდი და აუხსენი, რატომ ვერ უკეთებ და ბოდიში მოუხადე. ამ ყველაფრის გამო მოქალაქეები იმედგაცრუებული არიან, თუმცა ამის პარალელურად ძალიან მოსწონთ, როცა ახალ სახეებსა და ახალგაზრდებს ხედავენ პოლიტიკურ ელიტაში. ჩვენს გუნდს განსაკუთრებით იმედიანად უყურებენ. ამის ერთ-ერთი მიზეზია, რომ ჩვენს გუნდში ძალიან ბევრი ახალგაზრდაა.
ზაზა კორთხონჯია – მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ნაძალადევის მაჟორიტარობის კანდიდატი
მსურს, სატრანსპორტო პოლიტიკაზე გავამახვილო ყურადღება. მუნიციპალური ტრანსპორტის პრობლემა საზოგადოებაზე მტკივნეულად აისახება. ჩვენ ამ მიმართულებით ინფრასტრუქტურული პროექტები გვაქვს, მათ შორისაა ტრამვაის ინფრასტრუქტურის აღდგენა. ტრამვაი ეკოლოგიურად სუფთაა, უსაფრთხოა, მეტად ოპტიმალური და შშმ პირებისთვის ადაპტირებულ გარემოს ქმნის. მნიშვნელოვანია, რომ ელექტროძრავის მარგი ქმედების კოეფიციენტი დიზელთან მიმართებაში არის ბევრად მეტი და წინაღობაც უფრო ნაკლებია სხვა ტრანსპორტთან შედარებით. ამ პროექტის განხორციელება ინფრასტრუქტურის ნაწილში ჩვენი პრიორიტეტია. აღსანიშნავია, რომ ავტობუსის შემთხვევაში საწვავის შესყიდვა გვიწევს სხვა ქვეყნებიდან, ტრამვაი კი მოიხმარს ადგილობრივ ელექტროენერგიას. შესაბამისად, ხარჯები რჩება ჩვენი ქვეყნის ბიუჯეტს, რაც ამ მიმართულებით ქვეყნის ეკონომიკის გაჯანსაღებას შეუწყობს ხელს.
რეგიონში ძალიან ბევრი ინფრასტრუქტურული პრობლემაა, თუნდაც გზის პრობლემა. მაგალითად, დავიბადე მარტვილში, სადაც დღესაც კი ბევრ სოფელში გზის პრობლემაა, ამავდროულად, არის გაზის, წყლის პრობლემა. მარტვილის მთელ მუნიციპალიტეტს ემსახურება ორი სასწრაფო დახმარების მანქანა, რაც არაოპტიმალურია. ხშირად დაგვიანების გამო ფატალური შემთხვევებიც დაფიქსირებულა. ეს არ არის მხოლოდ ამ კონკრეტული რაიონის პრობლემა, სხვაგანაც ბევრი მსგავსი თუ სხვა პრობლემაა. ჩვენი გამარჯვების შემთხვევაში ვაპირებთ ამ პრობლემების მოგვარებას.
ჰერმან საბო – პარტია “გირჩი”, თბილისის საკრებულოს სიის #1
აქაც მთავარი პასუხია დეცენტრალიზაცია, ოღონდ იმ დონეზე, რომ ადამიანები თავად წყვეტდნენ, როგორ უბანში იცხოვრონ. ამაზე ალბათ ყველაზე მეტი მომხვდება კოლეგებისგან. ზოგადად ქალაქები ისტორიულად შენდებოდა ასე – ჩვენ თუ გვერდიგვერდ ვცხოვრობდით, მე მოვიდოდი და გეტყოდით, რომ რაღაცის აშენება მინდა, თქვენ პრობლემა ხომ არ გაქვთ? თქვენ თუ პრობლემა გექნებოდათ, ვეცდებოდი ამ პრობლემის ფულით ან სხვა ფორმით მოგვარებას. ის ქალაქები, რომლებიც მსოფლიოში მოგვწონს დღეს და რომელთა სანახავად ჩავდივართ ხოლმე, გენგეგმით არ არის აშენებული. მე ამის მჯერა. ქალაქის ის ნაწილები, რომლებიც არ მოგვწონს, ლიცენზიითა და გენგეგმის გარეშე თითქმის არცერთი არ არის აშენებული. გასაგებია, რომ იქ კორუფციაა, ნეპოტიზმი და ა.შ. მაგრამ მეტწილად ცენტრალიზებული დაგეგმარების ნაწილი ის თავკომბალებიც არის ხოლმე, რომლებიც სხვადასხვა ადგილას არ მოგვწონს. მე მგონია, რომ ადამიანებს უნდა დავუბრუნოთ საკუთარ ცხოვრებაზე პასუხისმგებლობა, დავუბრუნოთ წესიერი სასამართლო, დავუბრუნოთ ის ფული, რომელსაც ენდობიან და შეძლებენ გამოყენებას და არა თვეში 12%-იანი გაუფასურებული ლარი, დავუბრუნოთ მათი შვილების განათლება, დავუბრუნოთ საკუთრება. ამ ყველაფრის შემდეგ მე მგონია, რომ ადამიანები თვითონ გადაწყვეტენ ერთმანეთში, როგორ ქალაქებში, უბნებსა და დაბებში იცხოვრონ, ჩემი აზრის მიუხედავად. მე შეიძლება, არ მომწონდეს, როგორ ცხოვრობენ, მაგალითად, ვაზისუბანში, მაგრამ ვაზისუბანში ცხოვრობენ ვაზისუბნელები და მათი გადასაწყვეტია, როგორ იცხოვრებენ.
რაც შეეხება დიდ ინფრასტრუქტურულ პროექტებს, ამ მიმართულებით შეიძლება დავინახოთ სახელმწიფოს როლი, თუმცა ესეც გარდამავალი ამბავი მგონია. ტექნოლოგიები ისე ვითარდება, რომ ნებისმიერი ასეთი პროექტი ბევრად უფრო იაფი ხდება ყოველ წელს. მაგალითად, შეიძლება ფიზიკურად შეუძლებელი ყოფილიყო იმ რაოდენობის გვირაბები, რამდენიც ახლა რიკოთზეა. ასე სწრაფად და ასე ტექნოლოგიურად ამის გაკეთება შეიძლება რამდენიმე ათეული წლის წინ შეუძლებელი ყოფილიყო. მე მგონია, რომ ტექნოლოგიური წინსვლა ნელ-ნელა მოიტანს იმას, რომ ადამიანებს უფრო ნაკლებად დასჭირდებათ მთავრობების ჩარევა, თუნდაც ისეთ მასშტაბურ პროექტებში, როგორებიცაა გზებისა და გვირაბების მშენებლობა.
მამუკა გამყრელიძე – „ევროპელი დემოკრატები“, გენერალური მდივანი
უპირველეს ყოვლისა, დავყოფდი – ერთია რეგიონების პრობლემა, მეორეა დედაქალაქისა და ზოგადად დიდი ქალაქების პრობლემა ინფრასტრუქტურაში. სრულიად განსხვავებული პრობლემატიკაა. რაც შეეხება რეგიონებს, არის რეგიონები, რომლებშიც არ არის კანალიზაცია, არ არის გაზი გაყვანილი, არ არის მიყვანილი ელექტროენერგია, მაგალითად, მთის ზოგიერთ სოფელში. ინფრასტრუქტურული პრობლემები, რომლებიც აქვს რეგიონს, არის, როგორ გითხრათ, შუასაუკუნეების დონის. ამიტომ ეს მაქსიმალურად სწრაფად შეიძლება გაკეთდეს რეგიონულ დონეზე. თუ ევროპის გამოცდილებას ავიღებთ, ევროპაში არსებობს ასეთი ცნება – კომუნა. სოფლები კომუნას ქმნიან და იქ ადამიანები ერთად მორიგდებიან რაღაცაზე, შეთანხმდებიან. „აი, ჩვენი ფული, რაც არის, მივმართოთ გაზის გასაყვანად“. შემდეგ ეტყვიან სოფლის თავს და ის შეუკვეთავს რაღაც კომპანიას, რომელიც ამას გააკეთებს. ჩვენთან სხვანაირად არის. ჯერ ერთი, ქართველ მოსახლეობას ერთმანეთისადმი ნდობა ნაკლებად აქვს, ეს გვახასიათებს. მეორეც, სოფლის თავი ვინცაა, ის დაიწყებს ფულის ჩახსნას, დაფინანსებას რომ მიიღებს ცენტრიდან, რა თქმა უნდა, თავისიანს შეუკვეთავს. ჩვენ ვხედავთ ხოლმე, რომ ასეთ შეკვეთებს აძლევენ თავიანთ ნათესავებს, მეზობლებს და ა.შ. ტენდერები არის ახლობლებისთვის გამოწერილი. ეს ერთი პრობლემაა, რომელიც ასევე ხალხმა უნდა გადაწყვიტოს.
მეორე საკითხი არის ქალაქების პრობლემა. ქალაქებში გაცილებით სხვანაირადაა. პარიზი იქნება, თუ მადრიდი, ბარსელონა, ყველა ძლიერი, დიდი ქალაქი თავიდან ბოლომდე გენგეგმით არის შექმნილი. იდეალური დაგეგმარებაა ჯერ კიდევ ბარონ ოსმანის დროს პარიზში, ამიტომ დღემდე არაჩვეულებრივად განტვირთავს ტრანსპორტს პარიზში. იცით, რაზე ვსაუბრობ? ჩვენ რომ გენგეგმა მივიღეთ, მრავალი წლის განმავლობაში პირველად, ეს იყო შარშანწინ, თუ არ ვცდები, მე ვესწრებოდი განხილვას. სამწუხაროდ, იქ გენგეგმის ავტორმა ბრძანა ასეთი სიტყვები, რომლებიც ძალიან დასამახსოვრებელი იყო – ძალიან გთხოვთ, არ თქვათ სხვაგან, რომ აი, აქ, ჩვენ მწვანე ზოლებს ვქმნით, იმიტომ, რომ მშენებლებმა არ გაიგონ და არ გააკეთონ ისე, რომ ეს მწვანე ზოლები შემდეგ განაშენიანდეს მათი ხელითო. შეშინებული არიან არქიტექტორები, ხედავენ, რომ მწვანე ზოლები საჭიროა, მაგრამ ასეა. გენგეგმა გადაკეთდა, თუ არ ვცდები, 12-ჯერ, შესაბამისად, ჩვენ მივიღეთ დამახინჯებული სიტუაცია.
დიმიტრი აბაშიძე – „ლელო – მამუკა ხაზარაძე“, დიდუბის მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატი
ჩვენ ზოგადად ვფიქრობთ, რომ ნებისმიერი პროექტი, ნებისმიერი აქტივობა თუ საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება, მორგებული უნდა იყოს ადამიანზე. არ უნდა იყოს ქაოსური მშენებლობები თუ ქაოსური ინფრასტრუქტურული აქტივობები. დღესდღეობით ჩვენ რასაც ვხედავთ, პროექტებს ამას ვერ დავარქმევ. არ მახსენდება, რამე მასშტაბური პროექტი დაეწყოს ამ მთავრობას, ძირითადად ისინი მორგებულია მერიის მიერ საკუთარი მეგობრებისა და ბიძაშვილ-მამიდაშვილების კომპანიებზე. მე ვფიქრობ, რომ გეგმა აუცილებელია. გეგმის გარეშე ზოგადად ძალიან რთულია, რამე საქმიანობა განახორციელო წარმატებულად. თუ ადრე გეგმის გარეშე რამე კეთდებოდა, შემდეგ ამის ცვლილება სჭირდებოდათ და ამ ცვლილებაში ზედმეტი თანხები იხარჯებოდა. ამიტომ ვთვლი, რომ გეგმა აუცილებელია. თუმცა ასევე ვთვლი, რომ ამ დაგეგმარებაში ჩართული უნდა იყოს საზოგადოებაც და უნდა ვიცოდეთ, რაზეა საუბარი. არანირი ინფორმაცია საზოგადოებაში არ არსებობს. რა გეგმაზეა საუბარი, 2 წელია უკვე მიღებულია გენგეგმა და ესეც არ იცის მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა, ხალხს არ აქვს ინფორმაცია.
ასევე ძალიან რთული ვითარებაა შშმ პირებთან დაკავშირებით. არაადაპტირებული გზებია ქალაქში. მე ვფიქრობ, რომ არსებობს პრობლემები, რომლებიც ცენტრალიზებულად უნდა გადაწყდეს და არსებობს პრობლემები, რომლებიც შესაძლებელია, უფრო დეცენტრალიზებულად მოგვარდეს. მაგალითად, შშმ პირებისთვის არაადაპტირებული გზები ძალიან პრობლემურია, შშმ პირები კი არა, ჩვენ გვიჭირს ხოლმე ზოგ ადგილას გადაადგილება. ასევე საკმაოდ პრობლემურია საზოგადოებრივი ტრანსპორტი. ადამიანებს არ აქვთ მოლოდინი, რომ საზოგადოებრივ ტრანსპორტს რომ დაელოდონ, თავისუფლად ავლენ. ამიტომ სარგებლობენ პირადი მანქანებით. ეს მოლოდინი თუ არ შექმნა ზოგადად მუნიციპალიტეტმა, ყოველთვის იქნება პრობლემა და დაძალებით საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე მოსახლეობის გადაყვანა ძალიან რთულია. უნდა შექმნა კომფორტი. იმ ადამიანმა უნდა იცოდეს, რომ როდესაც სადმე ეჩქარება, ბოდიში, თავზე არავინ დააჯდება, ადვილად ავა ტრანსპორტში, იქნება ეს მეტრო, მიწისზედა თუ მიწისქვეშა ტრანსპორტი და ადვილად გადაადგილდება. დღეს გახდა ცნობილი, რომ მამა დავითის სასაფლაოზე გაუკეთებიათ სანიაღვრე არხი და იაკობ გოგებაშვილის საფლავი დაზიანდა. რა კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებაზეა საუბარი, როდესაც ასეთი პრობლემებია ქალაქში.
ხათუნა სამნიძე – „საქართველოს რესპუბლიკური პარტიის“ ლიდერი, მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ერთ-ერთი ლიდერი
ვისაუბროთ თბილისსა და დიდ ქალაქებზე. მე თავად ბათუმიდან ვარ და ბათუმში ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საკითხია კულუტურული მემკვიდრეობის განადგურება. ამ საკითხში ძალიან ბევრი აქტივისტი და ქალაქის მოყვარული ადამიანია ჩართული. პრობლემა ის არის, რომ ხელისუფლება საერთოდ არ უსმენს ამ ადამიანებს, დიალოგიც კი არ არსებობს. ეს არის დღეს მთავარი პრობლემა. რაც შეეხება თბილისს, აქ არის ქაოსური მშენებლობები და არავითარი რეგულაცია არ არის მშენებლობებთან დაკავშირებით. ეს პროცესი საერთოდ არ არის ადამიანზე მორგებული. ორიენტირი შესაძლებელია იყოს მხოლოდ მშენებელზე, დეველოპერზე. არანაირი რეგულაცია არ არის, ამიტომ ვიღებთ ქაოსურ მშენებლობებს და ქალაქის დამახინჯებულ იერსახეს. მგონი, ამ ნაწილში მთავარი ისევ პოლიტიკური ნება და კონკრეტული გადაწყვეტილებებია, მათ შორის საკანონმდებლო ბაზის გასწორება ისე, რომ ადამიანი იყოს მთავარი და არა მხოლოდ ბიზნესმენი. და რა თქმა უნდა, ბალანსი უნდა არსებობდეს, რომ ჩვენ გავითვალისწინოთ ბიზნესის ინტერესები, მაგრამ ამან არ უნდა გადაფაროს ადამიანისა და მოქალაქის ინტერესები და არ უნდა იყოს იმაზე გათვლილი, ვინ რამდენს მოიგებს და ვინ რამდენ ფულს იშოვის ქალაქში კონკრეტულ მშენებლობებში. რა თქმა უნდა, არსებობს განაშენიანების გეგმა სწორად შედგენილი, გენგეგმა, რომელსაც არავინ იცავს და ეს ყველაფერი ისევ და ისევ უკავშირდება პოლიტიკურ ნებას.
ფატი ბარჯაძე – „ალეკო ელისაშვილი – მოქალაქეები“, მთაწმინდის რაიონის მაჟორიტარობის კანდიდატი, პროპორციული სიის პირველი ნომერი
დღევანდელი ინფრასტრუქტურული პრობლემები… ვისაც გვიცხოვრია ამ ქალაქში ან რეგიონში, ვიცით, რომ თუ აკეთებენ, აკეთებენ დაუსრულებლად. იწყება და აღარ მთავრდება, შეიძლება, 1 თვის საქმე 9 თვე გაგრძელდეს, მე, მაგალითად, სადაც ვცხოვრობდი, სამჯერ, ოთხჯერ და ხუთჯერ გადათხარეს ერთი და იგივე ტერიტორია, რაც რეალურ საბაბს აჩენდა, რომ ყველაფერი რიგზე არ არის. ჩვენ უშუალოდ გამგეობას, მერიას მივმართეთ, თუ რატომ ხდება ეს ამბავი, გაუწყვიტეთ კონტრაქტი და სხვა მოიყვანეთ, მაგრამ შიშით არიან. ამას რომ გავუწყვიტოთ კონტრაქტი, იცით, მერე თავიდან უნდა გამოვაცხადოთ ტენდერი, ამას იმდენი დრო სჭირდება. პირიქით, დაფოფინებენ. რეალურად ეს სისტემაც უნდა იყოს გამჭვირვალე. თუ კომპანია ვერ ასრულებს თავის ვალდებულებას და როცა ატყობ, რომ 2 თვეში აქვს დასამთავრებელი საქმე და ჯერ არაფერი აქვს დაწყებული, შიშით უდგები, მერიის წარმომადგენელი რომ ხარ, რადგან თავიდან აქვთ გამოსაცხადებელი ტენდერი. ვითომ ბიუროკრატია აქვთ, მეორე მხრივ კი, გამარტივებული შესყიდვებით როცა უნდათ, როგორც უნდათ, ისე ირგებენ თავიანთ თავზე. ამიტომ ეს ნაწილიც დასალაგებელია. კონკრეტულ შემსრულებელს პასუხისმგებლობით უნდა მოეკიდო. გამგეობის წარმომადგენელი ვინც არის, ყველა უნდა იყოს ადგილზე ჩართული და განახორციელოს ზედამხედველობა ამ პროექტებზე. დანარჩენი ინფრასტრუქტურა არის დამატებითი ხაზების გაკეთება.
GWP-ს საკითხს მინდა, შევეხო. ალბათ თბილისში ვინც ვცხოვრობთ, GWP როცა გვახსენდება, ყველზე ცუდი სიტყვების გამეტება გვინდება ამ კომპანიის მიმართ, იმიტომ, რომ ეს არის კომპანია, რომელიც თავის ვალდებულებას ვერ ასრულებს ვერცერთ ნაწილში. ადამიანებს სჭირდებათ კანალიზაციისა და წყლის სისტემების მიყვანა. არ მიჰყავთ, თუმცა პირდაპირ აქვთ ამის ვალდებულება. GWP-ს აქვს ვალდებულება აღებული, რომ მტკვარი არ უნდა დააბინძუროს, რაც არ ხდება. ბევრი მაგალითის მოყვანა შეგვიძლია, კონკრეტული კოლექტორები როგორ არის პირდაპირ მტკვარზე დაერთებული. GWP უნდა იყოს კომპანია, რომელიც პასუხს აგებს თავის აღებულ ვალდებულებებზე და ეს პასუხისმგებლობა უნდა მოეთხოვოს. ამ მხრივ სახელმწიფოს დანახარჯების გაწევა არც მოუწევს, უბრალოდ უნდა დააყენოს კატეგორიულად მისი პასუხისმგებლობა და კონკრეტულ შედეგებზე აგებინოს პასუხი განსაზღვრულ დროში.
გიორგი ნონიაშვილი – „ევროპული საქართველო – მოძრაობა თავისუფლებისთვის“ და ოპოზიციის შეთანხმებული მაჟორიტარობის კანდიდატი ჩუღურეთის რაიონში
მანტრასავით დავიწყებ კორუფციასთან დაკავშირებით, რომ ინფრასტრუქტურულ პრობლემებში ყველაზე მსუყედ ჩანს ეს ყველაფერი. ამბობენ, რომ რაღაცები ვერ კეთდება ტენდერებში ისე კარგად, სინამდვილეში იმიტომ ვერ კეთდება, რომ იგებენ ხელისუფლებასთან დაახლოებული კომპანიები, კონკრეტულად ჩინოვნიკებთან დაახლოებული კომპანიები, მერიის ოჯახის კომპანიები, საკრებულოს თავმჯდომარის ოჯახის წევრები, ხელისუფლების, „ქართული ოცნების“ შემომწირველები და ა.შ.. ეს ლოიალურობის გამოხატულების გზა არის, რომ, ერთი მხრივ, შენ სწირავ ხელისუფლებას ფულს და, მეორე მხრივ, ის ტენდერებს გაგებინებს და ფულს გაშოვნინებს. ასე არის დღესდღეობით დალაგებული სქემა. ოღონდ რატომ არის ინფრასტრუქტურაზე მჭიდროდ მიბმული საკითხი, იმიტომ, რომ ამ ყველაფერთან ერთად ეს სქემა ალტერნატივას არ ტოვებს, გარდა იმისა, რომ ცუდად გაკეთდეს ყველაფერი, ინფრასტრუქტურულად მეტწილად, სადაც ადგილობრივი კომპანიები არიან ხოლმე ჩარეული და სადაც ყოველთვის ის ტენდენცია არის, რომ სადაც ზუსტად იშიფრება კორუფციული სქემა, იქ ყველაზე ცუდად კეთდება საქმე, ანუ კარგადაც არ აკეთებენ. ინფრასტრუქტურული საკითხები მნიშვნელოვნადაა დაკავშირებული თბილისში გამწვანების საკითხთან. თბილისის გარშემო ყველაფერი დახმა, ამისთვის არავინ არაფერს არ აკეთებს. თბილისში ძალიან ბევრი ადგილია, და ხალხი ღელავს ამ ადგილების გამო. მაგალითად მუხიანი, ვარკეთილი და ა.შ. იქ გამწვანების პრობლემებია. ან თუნდაც ისტორიულ უბანში, მაგალითად, ოქროს უბანში ან სვანეთის უბანში ერთი სკვერიც არ არსებობს, ერთი სარეკრეაციო ზონა არ არსებობს, სადაც ადამიანებს შეუძლიათ, ბავშვები გაასეირნონ. ან როცა ინფრასტრუქტურაზე ვსაუბრობთ, რატომ არ ვლაპარაკობთ შშმ პირებზე. ვერცერთი შშმ პირი, ეტლით მოსარგებლე, უსინათლო, ვერ გამოდის ქუჩაში და ვერ სარგებლობს საჯარო სივრცით, იმიტომ, რომ მასზე მორგებული არ არის ქალაქი. ეს ადამიანები მოქალაქეებად არ აღიქმებიან საერთოდ, არჩევნებზეც ვერ მიდიან. ახლა არჩევნები არის კარს მომდგარი…
თაკო ჩარკვიანი – პარტიის „კანონი და სამართალი“ ლიდერი
ეს არის ყველაზე რთული თემა, მაგრამ ესეც უკავშირდება კორუფციულ სქემებს. ყველაფერი, რაც დაირღვა, რაც ადრე ირღვეოდა, ყველაფერი ყოველთვის უკავშირდება მახინჯ კორუფციულ სქემას. ყოველთვის ვიღაც ერთის ინტერესშია ქალაქის დაგეგმარების არასწორად გამოყენება. ის სიმახინჯე, რომელიც ახლა ჩვენთან ხდება, მაგალითად, სპორტის სასახლის უკან მიდამოებში, ეს ხომ წარმოუდგენელი რამ არის. ძალიან მეუხერხულება, მაგრამ უბრალოდ არ შემიძლია რომ არ მოვიყვანო ეს მაგალითი. იქვეა ჩემი მეუღლის ბიზნესი წლების განმავლობაში, ლაშა დამეთანხმება. აბა, გამოიარეთ, თუ გვიკადრებია ქალაქისთვის, რომ რაღაც მრავალსართულიანი წამოგვეჭიმა, გადაეფარა იქ ყველაფერი. რაღაც წესი და რიგი არსებობს. ვერ ავაშენებდით იქ ოცდაორსართულიან ბიზნესკორპუსს თუ რა? მაგრამ ქალაქის თავის გადასაწყვეტი ესეც არ არის. იქ უნდა არსებობდეს არქიტექტორტა ჯგუფი, რომელსაც ასევე ეყოლება კონკურენტუნარიანი პირი, რომელიც ქალაქის ურბანულ დაგეგმარებას აკეთებს. მათზე უნდა იყოს ეს დამოკიდებული, ქალაქის თავზე კი არა. ქალაქის თავი რომ არის გარეული მშენებლობებისა და კორპუსების საქმეში და წილშიც რომ არის, აბა, რომელ დაგეგმარებაზე ვსაუბრობთ, ან მისი არჩეული რომ არის არქიტექტორთა ჯგუფი, იმიტომ, რომ გაურიგდეს ქალაქის თავს. ვერაფერი, ვერსად, ვერასოდეს ამ ქალაქში ვერ გაკეთდება, ვერც ქვეყანაში ვერ გაკეთდება, თუ კანონით და სამართლით და პატიოსანი, წესიერი, პარლამენტში მიღებული კარგი კანონებით არ მოვახერხეთ ამ სისტემის რეფორმირება. საქართველოს პრობლემა დღევანდელ მახინჯ სისტემაშია. ამის გაკეთება ერთი ძალაუფლების მქონე პარტიას არ შეუძლია. ანგელოზიც რომ იყოს, ამ მონსტრ, მაპატიეთ ამ სლენგისთვის, ამ ჯოჯოხეთურ სისტემაში აღმოჩნდება ერთი დიქტატორული ძალაუფლების ქვეშ და ისიც მონსტრად და მახინჯად გადაიქცევა. მე ასე ვხედავ – კოალიციური მთავრობა, ნიჭიერი ხალხი, რომელიც კანონს დაემორჩილება. კანონის ზემოთ არავინ არ უნდა იყოს.
ლაშა ჩხარტიშვილი – „შალვა ნათელაშვილი – საქართველოს ლეიბორისტული პარტია“, თბილისის საკრებულოს თავმჯდომარეობის კანდიდატი
ერთ ცუდს, ყველაზე ცუდი კი დღეს ივანიშვილია, ბევრი ცუდი სჯობს, იქნება ეს სააკაშვილი, პეტრიაშვილი თუ პავლიაშვილი. მაგრამ ამ ცუდებში რაც მეტი კარგი იქნება, უკეთესი. რას ვგულისხმობ? ყველას მოვუწოდებ, კარგად დაძაბოს ხოლმე გონება და გაიხსენოს, როგორ ექცეოდა ხოლმე თბილისს ერთი, მეორე ან ახლა როგორ ექცევიან, პარტიის დონეზე თუ ინდივიდუალურად. და მაინც, იქნებ სხვა, მეოთხე, მეხუთე აარჩიოს ამ კოალიციისთვის. კოალიციაშიც რაც მეტი ნორმალური იქნება, საკუთარი წარსულითა და გამოცდილებით, უკეთესი იქნება. უნდა აირჩიოს, რა თქმა უნდა, დამცველი და არა მნგრეველი, იმიტომ, რომ მე არც უგულავას დანგრეული თბილისი დამავიწყდება, არც კალაძისა და ნარმანიასი, არც სააკაშვილის, არც ივანიშვილის და არც თუნდაც „ლელოსი“, რომელმაც თავზე დამაშენა ვაშლიჯვარში, „ვეფხი და მოყმის“ ძეგლის ზემოთ უზარმაზარი, კოლოსალური მასის შენობა, რომელიც არანაკლებ სახიფათოა, მეწყერის თვალსაზრისით, ვიდრე გვერდზე ჩამოწოლილი მეწყერი. ამიტომ მე მათი ნდობა არ მაქვს. მათგან განსხვავებით, მე 20 წელია ყველა ხელისუფლების დროს ყველგან, არ დარჩენილა ბაღი, პარკი, კუთხე თუ კუნჭული ქალაქსა თუ ქვეყანაში, ვიბრძოდი ასეთი მონსტრების, მსხვილი ბიზნესმენების წინააღმდეგ. ამ ქვეყნის მთავარი მტრები იყვნენ ერთპარტიული მმართველები, ავტორიტარები და მსხვილი ბიზნესმენები. ოთხი მთავარი მკვლელი ჰყავდა ქალაქსაც და ქვეყანასაც, ეს არის ბანკები, საწვავის მაფია, ფარმაცევტული მაფია და სათამაშო ბიზნესი, რომელიც საერთოდ უნდა გაიტანო ქალაქიდან. შეიძლება, ერთი-ორი ცენტრი დარჩეს ქვეყანაში ან ისიც არ იყოს საჭირო.
რაც შეეხება კონკრეტულ ურბანულ პრობლემებს, გზისა და ტრანსპორტის პრობლემა რომ მთავარია და ჰაერის დაბინძურებისა და საცობების, ყველამ ვიცით, მაგრამ ეს პრობლემები არ მოგვარდება, თუ არ დავანებებთ თავს ამ ქალაქის ყველა კუთხე-კუნჭულში კორპუსების ჩატენვას, ბოდიში ამ გამოთქმისთვის. მიღებული იქნა გენგეგმა, რომელსაც არ ასრულებენ და ცვლიან წარამარა. ამიტომ ჩვენ, განსახვავებით ბევრისაგან, კონკრეტული დაპირება გვაქვს თბილისისა და ყველა მსხვილი ქალაქისთვის. ეს არის 2 წლით აკრძალვა, პირდაპირ რომ ვთქვათ, მორატორიუმის გამოცხადება ყველა მრავალსართულიან მშენებლობაზე. ვისაც უნდა ეწყინოს, ვისაც უნდა ცივი წყალი დალიოს. თუ არ იქნა იგივე გეოლოგიური, სეისმოლოგიური, ჰიდროლოგიური კვლევები ჩატარებული, თუ კანონმდებლობა არ მოვიდა ევროპულ სტანდარტებთან შესაბამისობაში, მაშინ ჩვენ კორპუსებს კი არა, კუბოებს ვაშენებთ, გადამეტების გარეშე. ყველა კორპუსი, რომელიც აშენდა ბოლო ათწლეულების განმავლობაში, არის, დიდი ალბათობით, კუბო, ერთეულების გარდა, რომელიც, უბრალოდ, გამონაკლისი აღმოჩნდა. ვიღაც კეთილსინდისიერი მშენებელი იყო. ჩვენ მათ სინდისზე ვართ დამოკიდებული და არა ღმერთზე ან რომელიმე მმართველზე, იმიტომ, რომ ყველა მმართველის დროს ფული კეთდებოდა ამ სფეროში. ყველა მერი და არქიტექტურის სამსახურის ყველა უფროსი დასაჭერი იქნებოდა, სასამართლო რომ იყოს, მაგრამ სასამართლო რომ არ გვაქვს, ვინ უნდა დაიჭიროს. საჭიროა მიმდინარე მშენებლობების გადახედვა, იქ შეჩერება, რა თქმა უნდა, არა 2 წლით, არამედ რამდენიმე თვით და ხელახალი ექსპერტიზა. გვახსოვს ლორთქიფანიძის ქუჩა, ახლახან, არჩევნების დროს, ჩამოწვა, გვახსოვს ვაშლიჯვარი, რომელიც ჩამოწოლის პირასაა და სკდება, დაწებებული მეწყერი ვის გაუგია. ამ ყველაფერს სჭირდება ექსპერტიზა და კონკრეტული გადაწყვეტილებები. რაც შეეხება უკვე აშენებულ შენობებს, მათაც სჭირდება ექსპერტიზა, იმიტომ, რომ თითოეული მათგანი წარმოადგენს ძალიან სერიოზულ რისკს. დღეს ლორთქიფანიძის ქუჩაზე რომ ჩამოწვა მეწყერი და უარი რომ თქვეს, ამით აღიარეს დანაშაული ამ კორპუსის მშენებლობასთან დაკავშირებით. ერთი კი დაცალეს, მაგრამ 3 კორპუსია რისკის ქვეშ.
კითხვა N4
რა უმთავრესი პრობლემები არსებობს საქართველოში ეკოლოგიური თვალსაზრისით? რას გეგმავთ გარემოსდაცვითი პრობლემების გადასაჭრელად?
ლადო ბოჟაძე – „ქართული ოცნება – დემოკრატიული საქართველო“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
სწორი სატრანსპორტო პოლიტიკა გააუმჯობესებს ეკოლოგიურ მდგომარეობას. ვგულისხმობ, პირველ რიგში, ეკოლოგიურ ტრანსპორტს. რაც ყველაზე მთავარია, ჩვენს მოქალაქეებს ხელი უნდა შევუწყოთ, რომ სახლში დატოვონ საკუთარი მანქანები და საზოგადოებრივი ტრანსპორტით იმგზავრონ. ამ მიმართულებით ბევრი რამე კეთდება და კიდევ გაკეთდება მომავალში. კახა კალაძეს და „ქართულ ოცნებას“ რომ ეკოპოლიტიკა დაუწუნო, ეს ცალკე ალბათ სახუმარო ამბავია. რადგან თუ ვინმემ დაამკვიდრა ამ ქალაქში ეს კულტურა, სწორედ კახა კალაძე გახლავთ. იცით, რომ ჩვენ დავამტკიცეთ ქალაქის გენერალური განვითარების გეგმა, რომელშიც 40-მდე კი არა, 400 ცვლილება შევიდა.
სწორედ აქ გაკეთდა ისტორიული ზონა, აიკრძალა კოეფიციენტების გაზრდა, არცერთ რეკრეაციულ ზონაში სამშენებლო ნებართვა არ გაიცემა. თუ რამე აკლია ამ ქალაქს, ეს რეკრეაციული სივრცეებია. რაც შეეხება პარკებსა და სკვერებს. მიმდინარეობს „გამარჯვების“ პარკის რეაბილიტაცია, გლდანში არის უამრავი პარკი და სკვერი მოწყობილი. იგეგმება დენდროლოგიური პარკის, თბილისის ზღვის ბულვარის მოწყობა, ასევე სარაჯიშვილის გამზირზე ბულვარის, მცირე პარკის მოწყობა, გლდანში პატარა ტბაზე შესაბამისი ინფრასტრუქტურის გამართვა. დენდროლოგიური პარკის გარდა, თბილისის ზღვაზე იგეგმება ბათუმის ბულვარის მსგავსი ზონის მოწყობა. არაფერს ვამბობ თემქის ხევის პარკზე, რომლის გაშენება უკვე დაწყებულია. ასევე, ვარკეთილისა და ვაზისუბნის პარკების მოწყობა იწყება. ქალაქში იქნება უფრო მეტი მწვანე სივრცე, ვიდრე გვაქვს. უსაფრთხოების კუნძულები მანამდე ბეტონის იყო, ახლა კი მწვანეა.
„მეტი სიცოცხლე ყველა უბანში“ გულისხმობს, რომ მოქალაქეებმა საკუთარი ეზოები და სკვერები თავად გაამწვანონ.
მერია ამ მიმართულებით მათ ნებისმიერ ინიციატივას დააკმაყოფილებს. უზრუნველყოფს ნერგებით და შემდეგ უკვე ამხანაგობები აიღებენ პასუხისმგებლობას. დედაქალაქში იგეგმება 5 დიდი პარკისა და ძალიან ბევრი სკვერის მოწყობა. გაკეთდა წითელი ბაღი, კიკვიძის ბაღი…
ანა გოგოლაძე – „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
ეკოლოგიური პრობლემა არა მარტო თბილისს აქვს, არამედ აწუხებს ყველა დიდ ქალაქს, რაც ერთ-ერთ ყველაზე დიდ გამოწვევად რჩება. სამწუხაროდ, „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებისთვის ეს საკითხი პრიორიტეტული რომ არ ყოფილა, ამას დიღმის ჭალების ერთი განზოგადებული შემთხვევაც მოწმობს. ეს პროექტი დაწყებულია ნარმანიას მერობის პერიოდიდან. 2015 წლიდან „ქართულმა ოცნებამ“ დიღმის ჭალების მიზანმიმართული განადგურება დაიწყო. ჯერ იყო, ნარმანია 50 ჰექტარის მოცულობის პარკს გვპირდებოდა, კალაძის მმართველობის დროს ეს რიცხვი 15 ჰექტარამდე ჩამოვიდა. დღეს ეს ადგილი მშენებლობების და წიაღისეულის მოპოვების უკანონო პოლიგონად არის ქცეული. იმედი მაქვს, თბილისის მერიას ამასთან დაკავშირებით აქვს ინფორმაცია, რადგან სამოქალაქო აქტივისტების დახმარებით, ეს პრობლემა ყველასათვის ცნობილი გახდა.
მიზანმიმართულად ნადგურდება ფლორა და ფაუნა. მტკვრის კალაპოტი არის განადგურებული, მტკვარში იყრება ნაგავი.
ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია დიდი ცენტრალური პარკების მოწყობა. მაგალითად, ადრე კალაძეს ჰქონდა დაპირება დენდროლოგიური პარკის მშენებლობისა, რომელიც ისევე დარჩა დაპირებად, როგორც საბაგიროები თბილისში და არა მხოლოდ.
მნიშვნელოვანია, რომ ავითვისოთ იპოდრომის ტერიტორია, რომელიც ასევე სამოქალაქო აქტივისტებმა გამოგლიჯეს ხელიდან მერიას, რომ ბეტონის ჯუნგლებად არ ქცეულიყო.
ასევე მნიშვნელოვანია, თუ შემოვლით რკინიგზას გადავიტანთ. ამით გათავისუფლდება დაახლოებით 20 ჰექტარი მიწა, რომელიც მარცხენა სანაპიროსთვის იქცევა დენდროლოგიურ პარკად. მარცხენა სანაპიროს მსგავსი პარკი არ აქვს. აუცილებელია, რომ თბილისის ზღვის ტერიტორია ავითვისოთ.
ქალაქის ცენტრში უმეტესად ხდება ქიმიური ნივთიერებების ტრანსპორტირება და, შესაბამისად, დაბინძურება. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ მშენებლობის ნებართვის გაცემის დროს გათვალისწინებული იყოს რეკრეაციული სივრცეების მოწყობის ვალდებულება.
ბუნებრივია, სატრანსპორტო პოლიტიკა უკავშირდება ეკოლოგიურ პოლიტიკას.
ანა ბუჩუკური – პარტია „საქართველოსთვის“ პოლიტსაბჭოს წევრი, დეპუტატი, მცხეთის მერობის კანდიდატი
დამეთანხმებით, რომ დედაქალაქში ჰაერი უფრო მეტადაა დაბინძურებული, ვიდრე სხვა ქალაქში. განსაკუთრებით დაბინძურებულია ჰაერი თბილისში. როდესაც ქალაქგარეთ გავდივართ და ვბრუნდებით, ამას ვგრძნობთ. ზოგადად ეკოლოგიის საკითხები ამ მიმართულებით, განათლებაც არ არის და არ იყო ჩვენთან აქტუალური, არ არსებობს კვლევები.
როდესაც ქვეყანაში საბაზისო საჭიროებები დგას, რთულია ამ დროს მსგავს საკითხებზე იფიქრო. თუმცა ეკოლოგია პირდაპირ უკავშირდება ადამიანების ჯანმრთელობას, მათ შორის ბავშვების ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობას. ეს არის ზეპარტიული საკითხი და არ შეიძლება, ამ თემაზე ვიდავოთ, რადგან ეს პრობლემა პირდაპირ ჩვენი შვილების ჯანმრთელობას უკავშირდება.
მუნიციპალური ტრანსპორტის და ინფრასტრუქტურის განვითარებაც შესაძლოა იყოს გამოსავალი. ადამიანები კერძო ტრანსპორტიდან მუნიციპალურ, ხარისხიან, ტრანსპორტზე გადავიდნენ. ყველა ვყოფილვართ ევროპის ქვეყნებში, განსაკუთრებით აშშ-ში და ვხედავთ, რამდენად დიდი დატვირთვით გამოიყენება მეტრო, რომელიც ეკოლოგიურად უსაფრთხო ტრანსპორტად ითვლება.
ზოგადად კი ეკოლოგიის მიმართულებით განათლებისა და კვლევების ხელშეწყობა არის პრინციპულად მნიშვნელოვანი. ეს სფერო ცალსახად განსავითარებელია. ეს უმეტესად ქალაქებს ეხება, ხოლო რაც შეეხება სოფლებს, იქ ჰაერი, პირიქით, სუფთაა და ქალაქელები სოფლად გავდივართ კომპენსაციისთვის. სოფლების შემთხვევაში კი პრობლემაა დაბინძურებული წყალი, მათ შორის ეს პრობლემა აქვს მცხეთის მუნიციპალიტეტს. შესაძლოა, სოფლებში ჰქონდეთ ტექნიკური წყალი, თუმცა არა სასმელი წყალი. ეს არაერთ კვლევაშია ასახული, მათ შორის ბოლო იყო „მიქსის“ კვლევა, რომელშიც ერთ-ერთ პრობლემად დაბინძურებული წყალი აღინიშნა.
ზაზა კორთხონჯია – მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ნაძალადევის მაჟორიტარობის კანდიდატი
სატრანსპორტო კოლაფსი და კორპუსების ქაოსური მშენებლობა ქმნის ეკოლოგიურ პრობლემებს, რომლებიც დღეს მწვავედ დგას ქალაქებში. ჩვენი პროგრამის ერთ-ერთი პრიორიტეტია მეტი მწვანე სივრცის, რეკრეაციული ზონის მოწყობა. მაგალითად, ჩემს მაჟორიტარულ ოლქში გვაქვს ერთადერთი ნორმალური რეკრეაციული ზონა, კიკვიძის პარკი. იმავეს ვერ ვიტყვი სანზონაზე, სადაც მსგავსი ტიპის რეკრეაციული ზონების მოწყობა ეფექტიანი იქნება. არ მოუწევს სანზონელს, თემქელს და ლოტკინელს ნაძალადევში ჩამოსვლა, რაც დროსთან და გარკვეულ პრობლემებთანაა დაკავშირებული, მათ შორის ფინანსურთანაც. ამიტომ ჩვენი პრიორიტეტია მწვანე სივრცე არა მარტო ნაძალადევის რაიონში, არამედ ყველგან.
ტრამვაის სისტემის მოწყობა ნამდვილად ხარჯებთანაა დაკავშირებული, სამაგიეროდ, ის იქნება ეფექტიანი და განტვირთავს დღეს არსებულ სატრანსპორტო კოლაფსს ქალაქში.
ჰერმან საბო – პარტია “გირჩი”, თბილისის საკრებულოს სიის #1
სანამ საჭმლის ფული არ გაქვს, გარემოს დაცვაზე აქტიურად ზრუნვა დაახლოებით იმას ჰგავს, ბოლო მოდელის აიფონი რომ იყიდო, სახლში კი საჭმელი არ გქონდეს. თუ შევხედავთ კვლევებს, ვნახავთ, რომ ადამიანები თვითონ იწყებენ გარემოზე ზრუნვას. წელიწადში დაახლოებით 15-20 ათასს რომ ასცდება თქვენი შემოსავალი, მერე გიჩნდებათ მოტივაცია, რომ გარემოზე იზრუნოთ, შეგაწუხოთ ამ პრობლემამ, ამაზე ისაუბროთ და რაც შეგიძლიათ, თქვენით გამოასწოროთ. იქამდე, სანამ ჩვენ ასეთი ღარიბები ვართ, გარემოს დაცვაზე საუბარი მხოლოდ პოპულარული თემა იქნება, რომელზე საუბარიც პოლიტიკოსებს აწყობთ, იმიტომ, რომ ადამიანებს აწუხებთ ცუდი ჰაერი, მტკვრის დაბინძურება და ა.შ. სანამ არ გავმდიდრდებით, მხოლოდ თავის მოსაჩვენებლად იქნება რაღაც ქმედებები. ვინც მთავრობაში იქნება, ყველას გავაკრიტიკებთ, რომ არ ზრუნავენ გარემოზე, თუმცა ჩვენ რომ ვიყოთ მთავრობაში, არც ჩვენ არ გვექნებოდა იმის რესურსი და დრო, რომ გარემოზე გვეზრუნა, სანამ არ გავმდიდრდებით. ყველაზე მთავარ პრობლემაზე – ჰაერის დაბინძურებაზე რომ ვსაუბრობთ, გავიხსენოთ ის ცნობილი კვლევა, რომლის მიხედვით, საქართველოში ცუდი ჰაერი იყო. ეს კვლევა ეფუძნებოდა იმ მდგომარეობას, რომ რეგიონებში მოსახლეობის დიდი ნაწილი თბებოდა შეშით. შეშის წვა ერთ-ერთი ყველაზე ტოქსიკური პროცესია. წარმოიდგინეთ, თქვენ სადღაც მთის წვერზე ცხოვრობთ, სადაც ძალიან კარგი ჰაერია, გარეთ რომ გამოხვალთ, მაგრამ სახლში თუ შეშით თბებით, ჩათვალეთ, რომ მაღაროში და ქარხანაში როგორი ცუდი ჰაერიც არის, შეიძლება ისეთ ჰაერს სუნთქავდეთ. როდესაც ადამიანები გადავლენ ე.წ. შეშის ღუმელიდან უფრო ეკოლოგიური, ხელმისაწვდომი და მდიდრული გათბობის საშუალებებზე, რესპირატორული პრობლემები, რომლებიც საქართველოს მოსახლეობაში ძალიან ბევრს აქვს, ნელ-ნელა დაიწევს. აქაც ეს მიდგომაა, ადამიანები უნდა გამდიდრდნენ და შემდეგ მათ უკვე ექნებათ იმის დრო, საშუალება და ნერვები, რომ იზრუნონ გარემოზე.
მამუკა გამყრელიძე – „ევროპელი დემოკრატები“, გენერალური მდივანი
დედაქალაქში არის მართლა ძალიან მძიმე მდგომარეობა, ზესტაფონშიც მძიმე მდგომარეობაა. იქ, სადაც არის დიდი ქარხნები, მაგალითად, რუსთავში, ყოველთვის ცუდი სიტუაცია იქნება. მთავარი რა არის – ჰაერის დაბინძურება ერთია, მწვანე საფარი მეორე საკითხია, ნაგვის გადამუშავება მესამეა. ამ ამბავს დიფერენცირებულად უნდა მივუდგეთ. მაგალითად, თბილისი ერთ-ერთი იშვიათ ქალაქთაგანია ევროპაში, ევროპად ვითვლებით, სადაც არ ხდება ნაგვის დიფერენცირება, სადაც ადამიანები ყველაფერს ერთად აგროვებენ და ყრიან. ასეთი ნაგვის გადამუშავება არის შეუძლებელი. ის მხოლოდ მიდის ნაგავსაყრელებზე, შემდეგ იპრესება, მიწას აყრიან და ა.შ. რეალურად ჩვენ იმის კულტურა უნდა ჩამოგვიყალიბდეს, რომ მოვახდინოთ ამ ნაგვის დიფერენცირება, მინა ცალკე, პლასტმასა ცალკე, საკვები ცალკე. მაშინ მოხდება გადამუშავება, შეიძლება ქარხნის აშენება, რომელიც გადაამუშავებს პლასტმასსაც, მინასაც და საკვებ პროდუქტსაც. აქედან ჩვენ შეგვიძლია გაზის მიღებაც, რაც ცალკე შემოსავალია და ა.შ.
მეორე საკითხი – დღეს მოვდიოდი, წვიმდა და კოსტავას ქუჩაზე მოდიოდა თეთრი ნიაღვარი, იმიტომ, რომ სადღაც იქ მშენებლობაა და, როგორც ჩანს, იქიდან ცემენტი, გაჯი და ა.შ. თეთრ ნიაღვრად მოდიოდა. იცით, რატომ? იმიტომ, რომ არ იფარება სახლები მშენებლობის დროს სპეციალური ბადით, რომელიც დაიცავს ქალაქს. ჩვენ სილიკატის ქარხანაში რომ ჰაერია, დაახლოებით იმავე ჰაერს ვსუნთქავთ, პლუს, ავტომობილები. ავტომობილებიდან იღებენ კატალიზატორებს და ხანდახან ისე ხრჩოლავს ხოლმე, ტრასაზე რომ გაივლი, გული გაგისკდება. მოუწესრიგებელი სიტუაცია გვაქვს, ჩვენ თავს უნდა დავაბრალოთ. რა თქმა უნდა, სახელმწიფო ორგანიზაციები ამას რაღაცნაირად უნდა მართავდნენ, მაგრამ ჯერჯერობით მე ვერ ვხედავ ამას. პრობლემა კიდევ მწვანე საფარშია. აბსოლუტურად არასაკმარისია, კი გაგვიკეთა ვაკეში ქუჩის სავალი ნაწილის ხარჯზე ბატონმა კალაძემ მწვანე ნარგავები, მაგრამ თუ ვერ გავივლით, საცობში ვიდგებით და მანქანები ხრჩოლვას დაიწყებენ, ის მწვანე საფარი ვერაფერში შეგვეშველება, უარესი იქნება.
დიმიტრი აბაშიძე – „ლელო – მამუკა ხაზარაძე“, დიდუბის მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატი
საკმაოდ პრობლემურია გარემოსდაცვითი საკითხები თბილისში. მე-2 წელია, რაც პოლიტიკაში ჩავერთე, დავდივარ, ვკითხულობ და ერთ-ერთ განსაკუთრებულ პრობლემად ხშირად ასახელებენ მტკვარს. თანამედროვე ევროპულ დედაქალაქში მტკვარი არ უნდა იყოს ისეთი, როგორიც არის. რეალურად არსებობს ისეთი ტექნოლოგია, რომლითაც მისი გაწმენდა შესაძლებელია, ამას უბრალოდ ნება და სწორი მენეჯმენტი სჭირდება.
საკმაოდ სერიოზული პრობლემებია ასევე ნარჩენების გადამუშავების კუთხით. კიდევ ცალკე მიმართულებაა სამედიცინო ნარჩენების გადამუშვება. განსაკუთრებული პრობლემაა დიღმის მასივში, სადაც უფრო ბევრი საავადმყოფოა განლაგებული. აუცილებელია, განვითარდეს მწვანე საფარი და გაიწმინდოს ჰაერი, ქარხნები შესაძლებელია გადავიდეს პერიფერიებში, ასევე შესაძლებელია და ჩვენ გვაქვს გეგმაში ერთი პუნქტი, რომ სატვირთო რკინიგზა გადავიდეს ქალაქგარეთ. დაახლოებით 70 ჰა თავისუფლდება, მსგავსი პრეცედენტები მომხდარა ევროპაში, ველოსიპედს არ ვიგონებთ, შესაძლებელია ამ ტერიტორიის 80% გამოიყენო მწვანე ლანდშაფტის მოსაწყობად, გააშენო სკვერები, პარკები და ა.შ. დიდუბის და ნაძალადევის დამაკავშირებელი პარკიც გამოვა და 20% შეიძლება ინფრასტრუქტურულად განავითარო. ზოგადად ეკოლოგიური პრობლემები მხოლოდ მწვანე საფარის განვითარებას არ გულისხმობს. ეს არის გრძელვადიანი პერსპექტივა. თუ დღეს დაიწყებ, რამდენიმე წელი გჭირდება, რომ რაღაც ეტაპამდე მიხვიდე, თუმცა ამას ყველაფერს სწორი მენეჯმენტი და ნება სჭირდება, რომ ოდესმე დაიწყო ამაზე ფიქრი.
ხათუნა სამნიძე – „საქართველოს რესპუბლიკური პარტიის“ ლიდერი, მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ერთ-ერთი ლიდერი
მე არ ვარ ამ საკითხში კომპეტენტური, დეტალებზე და სიღრმისეულად რომ ვისაუბრო, მაგრამ ყველა ის საკითხი, რომლებიც ჩვენს მოქალაქეებს აწუხებთ, რა თქმა უნდა, დღის წესრიგში დგას ჩვენთვისაც. ეს არის ჰაერის დაბინძურება. ძალიან ხშირად ვხედავთ, რომ ეს ამ ხელისუფლების არცერთ პრიორიტეტში არ არის. მტკვარი არის პრობლემა. ჰაერის დაბინძურება უკავშირდება მშენებლობებს, არ არის არანაირი რეგულაცია, მწვანე საფარი. ვხედავთ, რომ სხვადასხვა ინტერესის გამო არასდროს არის პრიორიტეტული მწვანე საფარის შენარჩუნება. ძირითადად ამ ქალაქის სკვერები ისევ ბეტონით და ისეთი კონსტრუქციებით იფარება, რომ საერთოდ აღარ არის მწვანე და ბუნებრივი გარემო. ჩვენ გვყავს ის ხელისუფლება, რომელმაც გააუქმა გარემოს დაცვის სამინისტრო. შესაძლებელია, სამინისტრო არ იყო ისეთი ეფექტური და ძალიან ბევრი პრობლემა არსებობდა, მაგრამ მე ვამბობ პრინციპულ მიდგომას, რას თვლიან პრიორიტეტად და რა არის მნიშვნელოვანი, არის თუ არა მნიშვნელოვანი გარემოს დაცვა ამ ხელისუფლებისთვის. სამწუხაროდ, არ არის ეს პრიორიტეტი, თუმცა თუ ვნახავთ გამოკითხვებს, რა პრობლემები აქვთ ადამიანებს, ერთ-ერთი პრიორიტეტული საკითხი ჩვენი მოქალაქეებისთვის ეკოლოგიური სისუფთავე და დაცულობაა. ჩვენი პარტიის პროგრამაში პრიორიტეტულია ამ საკითხებთან დაკავშირებული პრობლემების გადაჭრა.
ფატი ბარჯაძე – „ალეკო ელისაშვილი – მოქალაქეები“, მთაწმინდის რაიონის მაჟორიტარობის კანდიდატი, პროპორციული სიის პირველი ნომერი
მთავარი ეკოლოგიური პრობლემა ჩვენს ქვეყანაში არის ჰაერის დაბინძურება, რომელიც სამჯერ აღემატება დასაშვებ დოზებს. კორონამ ყველაფერი დაგვავიწყა, მაგრამ, კორონას გარდა, არსებობს სასუნთქი გზების უამრავი დაავადება, რომლებიც ზუსტად ამ დაბინძურებული ჰაერისგან არის გამოწვეული. იცით, ჩვენი პროგრამა როგორ არის შედგენილი? ოთხი ძირითადი კომპონენტი პირდაპირ მიესადაგება ეკოლოგიის გაუმჯობესებას. მაგალითად, ავიღოთ ქაოსური მშენებლობების შეჩერება. როდესაც ერთ უბანში უამრავ კორპუსს აშენებენ, მშენებლობის დროს ხდება მშრალი წესით აშენება, რაც პირდაპირ უკავშირდება ეკოლოგიის დაბინძურებას. უამრავი მჭიდრო შენობა იწვევს ამ პრობლემას. როდესაც ქაოსური განაშენიანება შეჩერდება, ეს პრობლემა რაღაც მხრივ მოგვარდება. ქაოსური განაშენიანების შეჩერების შემდგომ ძალიან მნიშვნელოვანი კომპონენტია ტრანსპორტი და გამონაბოლქვი. როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ ახალი მეტროს დამატებასა და ახალი მეტროს ამოსასვლელების გახსნაზე, ასევე მეტროს ვაგონების დამატებაზე, ეს ავტომატურად ნიშნავს ნაკლები მანქანის მოძრაობასა და ნაკლებ გამონაბოლქვს ქალაქში. მესამე ნაწილი არის მტკვრის გასუფთავება და მდინარეების გახსნა, ზუსტად ეს არის, რაც ჰაერს გაწმენდს, ეს სასიცოცხლოა ჩვენთვის, იმისთვის რომ ერთ მეტრზე დაგროვილი ტყვიის შემცველობა ჰაერში ჩვენი შვილების ფილტვებში არ გადავიდეს პირდაპირ. მეოთხე ნაწილი – გადამხმარი ხეები, თითქოს ყველა თვალს ხუჭავს ამაზე. რეალურად ჩვენ ძალიან ცუდი მდგომარეობა გვაქვს. ეს ხეები რაც არის, სჯობს რომ არ იყოს, უბრალოდ ვერავინ რისკავს. წარმოიდგინეთ, გახედავთ მთაწმინდას და გადამხმარი ხეები რომ მოჭრილი იყოს, როგორი მოტიტვლებული მთაწმინდის ნახვა მოუწევთ. ამის სანაცვლოდ, როდესაც პარკებში ბუტაფორიულ ნარგავებს რგავენ, ესეც ერთგვარი გამოწვევაა ქალაქისთვის. ამიტომ გადამხმარი ხეები მოსაჭრელია და მოსაფიქრებელია მათი ჩანაცვლების პროგრამა, სასწრაფოდ არის ეს გასაკეთებელი. მერია აკეთებს იმას, რაც უნდა, საკრებულო არაფერს უკონტროლებს. თუმცა გადამხმარი ხეების პრობლემას, რომელიც თბილისში გვაქვს, თუ აქ არ შევაჩერებთ, მალე მთელ საქართველოში გავრცელდება და ეს ყველას პრობლემა იქნება. ზოგიერთ რეგიონში ეს უკვე პრობლემაა. გადამხმარი ხეები რომ ჩავანცვლოთ? არსენალის პარკის გაკეთებაც შეიძლება. რატომაც არა. ამის აუცილებლობა გვიდგას. ახალი პარკებია საჭირო, გვაქვს უამრავი ტერიტორია დარჩენილი, რომლებიც სამშენებლო ზონად კი არ უნდა გამოვიყენოთ, სარეკრეაციო ზონა უნდა დარჩეს სარეკრეაციო ზონად და უნდა დაემატოს და დაირგოს უამრავი ხე.
გიორგი ნონიაშვილი – „ევროპული საქართველო – მოძრაობა თავისუფლებისთვის“ და ოპოზიციის შეთანხმებული მაჟორიტარობის კანდიდატი ჩუღურეთის რაიონში
ინფრასტრუქტურული ნაწილია როგორც გამწვანება, ისე ეკოლოგიური ეფექტი. შესაბამისად, მწვანე ზოლების შენარჩუნება არის ორგანულად საჭირო. ჩვენ ვხედავთ, ხელისუფლება ამის კვალდაკვალ რას აკეთებს, პირიქით, ამ მწვანე ზოლებს აქრობს მთლიანად და მის ადგილას ხდება განაშენიანება. განაშენიანება თავისი არსით ცუდი არ არის, უბრალოდ ეს ადამიანების ჯანმრთელობის ხარჯზე არ უნდა მოხდეს და იქ, სადაც შესაძლებელია, მწვანე ზონები უნდა შენარჩუნდეს. ეს ერთი და მეორე, როცა ვსაუბრობდი ხმობასთან დაკავშირებით თბილისის გარშემო, მჭიდროდ უკავშირდება ეკოლოგიურ საკითხებს. თბილისის გარშემო, სამწუხაროდ, ხეების დიდი ნაწილი არის მოსაჭრელი, იმიტომ, რომ თავის დროზე მათ მკურნალობა არ ჩაუტარდათ. შესაბამისად, ეს ეკოლოგიურ მდგომარეობას მნიშვნელოვნად დააზიანებს. მარტო თბილისზეც ხომ არ ვლაპარაკობთ, სინამდვილეში ეს ამბავი მთელ საქართელოს ეხება, მათ შორის ხეების ხმობა. ამასთან მჭიდროდ დაკავშირებულია სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა, იქიდან გამომდინარე, რომ მუნიციპალური ტრანსპორტი არის მოუწესრიგებელი და ადამიანზე მორგებული არ არის, ამავდროულად, არც ქალაქი არის ადამიანზე, ფეხით მოსიარულეზე მორგებული. მთლიანად მანქანით მოსარგებლეზეა ორიენტირებული, იმიტომ, რომ სატრანსპორტო პოლიტიკა წლების განმავლობაში, ამ ხელისუფლების და წინა ხელისუფლების პირობებშიც, სამწუხაროდ, ასეთი იყო. შესაბამისად, ეს ბუნებრივად ქმნის ეკოლოგიურ პრობლემებს. აქედან გამოსავალი არის ის, რომ ყველა შესაძლო გზით სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა უნდა გაიმართოს. ბევრი გზა არსებობს. ჩვენ დაუსრულებლად შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, ტრამვაი სჯობს თუ ავტობუსი, რა უფრო რენტაბელურია. მეტროზე არის საჭირო ფიქრი, ყველა სხვა შესაძლო გზაზე, იმისათვის, რომ ადამიანები მუნიციპალური ტრანსპორტით სარგებლობდნენ. ამავდროულად, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ადამიანებს პირადი ავტომობილები ჰყავთ, ამასთან დაკავშირებით მინიმალური რეგულაციები უნდა არსებობდეს, რომლებიც შესაძლებელს ხდის, ეს ეკოლოგიური მდგომარეობა შევინარჩუნოთ. აქ, სხვათა შორის, მნიშვნელოვანი პრობლემა არის ე.წ. კატალიზატორები. შავი ბაზარი არსებობს, სადაც ადამიანები იბარებენ ამ კატალიზატორს, სადაც მძიმე ქიმიური ნაერთებია, შემდეგ საზღვარგარეთ გააქვთ. ამით ჩვენი ეკოლოგიური მდგომარეობა ზიანდება. თუ რამის კონტროლი უნდა სახელმწიფოს, ასეთი საკითები უნდა აკონტროლოს ზუსტად.
თაკო ჩარკვიანი – პარტიის „კანონი და სამართალი“ ლიდერი
მინდა, არ გამომრჩეს წინა საუბრიდან, რატომღაც არავინ ამაზე არ ვსაუბრობთ ხოლმე და არ ვიცი, რატომ. საქართველოში ცხოვრობენ დევნილები, ძალიან გაწვალებული ადამიანები. ეს არის ურთულესი, უმწვავესი და ძალიან ტრაგიკული თემა. ამ ადამიანთა ცხოვრება გავიდა, არც სასტუმროებში იმ თითო დაყვედრებული ოთახის გამოყოფა მიმაჩნია სწორად. მე ხშირად ვიმეორებ ხოლმე, სახლი რომ დამეწვას, რომელი ქალაქის მცხოვრებს უნდა ვკითხო, რომელ ქალაქში ვიცხოვრებ საქართველოში. სადაც მომინდება, იმ ქალაქში ვიცხოვრებ, სოხუმელს სადაც უნდა, იმ ქალაქში იცხოვრებს, ასევე ზუგდიდელს და თბილისელს სადაც უნდათ, იმ ქალაქში იცხოვრებენ. შესაძლებელი იყო, ამდენი წლის განმავლობაში სწორი, გონივრული პოლიტიკით დევნილობისთვის მიგვეხედა, ისე, როგორც წესი და რიგი იყო, კანონით, კანონმდებლობით, კარგი მშენებლობებით, მაგრამ კორუფციაში ჩაფლულები რომ არიან, ვინ აკეთოს იქ ფული? ჩვენ ძალიან საინტერესო პროგრამა გვაქვს ამ კუთხით.
ნახეთ, ამსტერდამში რა ხდება, რა სისუფთავეა, ყვავილნარი, წალკოტი. სულ მაინტერესებდა, რაზე არის აგებული მათი ტურიზმი, წყალზე ზომავენ წყლის დონეს, ასეთია ამსტერდამი, ყვავილებით, რძის ნაწარმითა და ტურიზმით. აბა, მითხარით, საქართველოში რძის ნაწარმი არ გვაქვს, წყალი არ გვაქვს თუ გაზომვა გვჭირდება, თუ ყვავილები არ გვაქვს, თუ გამწვანება, თუ მაინცდამაინც აბასთუმანში უნდა ვიხილოთ ვიღაცის ხელოვნურად შექმნილი კლდე? ყველას გაუმარჯოს თავისი თანხებით, მილიონებით და ყველაფრით, მაგრამ როგორ გითხრათ, შენს გარემოცვას კი არ უნდა აკადრო რაღაც, რაც არ ეკადრება, კი არ უნდა აკადრო იგივე იმ აბასთუმანს, იმიტომ, რომ დიდი ფული გაქვს, ხელოვნური მთა შექმნა საქართველოში, სადაც ნამდვილი მთების აფეთქება გადაგიწყვეტია. აი, ამ სისულელეში ვიმყოფებით, ამიტომ გამოსავალი ერთია. ეს ყველაფერი რომ შესრულდეს, სოფლის მეურნეობა რომ ფეხზე დავაყენოთ, ამისთვის კორუფცია უნდა დასრულდეს. კორუფცია რომ დასრულდეს, კანონი უნდა მივიღოთ, ოღონდ ის კანონი უნდა მუშაობდეს. კანონი რომ მუშაობდეს, უნდა გვქონდეს რეფორმირებული მართლმსაჯულება. ეს არის ამ პატარა, ლამაზი ქვეყნის მთელი პრობლემა, რომელიც 30 წელიწადია, ჩვენდა სამარცხვინოდ, ვერ მოვაგვარეთ. ამას გავაკეთებთ, ჩვენი შვილები იქნებიან ბედნიერი. ჯერჯერობით სამარცხვინო, მახინჯი სისტემა შევთავაზეთ ჩვენს თაობას. იქნებ, როგორმე მოვახერხოთ და გამოვასწოროთ ეს ყველაფერი კანონითა და სამართლით. ეს არის ჩემი პოზიცია.
ლაშა ჩხარტიშვილი – „შალვა ნათელაშვილი – საქართველოს ლეიბორისტული პარტია“, თბილისის საკრებულოს თავმჯდომარეობის კანდიდატი
საქართველოში უმთავრესი პრობლემაა ჰესომანია, მე ასე ვეძახი, 200 ჰესის მშენებლობის გეგმა, რომელსაც ჩაეყარა საფუძვლები დაახლოებით 15 წლის წინ. მოქმედი ხელისუფლება, რომლის პროგრამის ავტორი ვიყავი მე მაშინ, 2012 წელს რომ მოდიოდნენ, გვპირდებოდა ოფიციალურ დონეზე დიდი ჰესების აკრძალვას. ეს პროგრამაში უწერიათ, თუმცა დაგვახიეს თავზე, როგორც ახლა, ბოლო პერიოდში, შარლ მიშელის დოკუმენტი, რომელსაც ჩვენ ხელი არ მოვაწერეთ და კიდევ ბევრი რამ. დღეს კი მხოლოდ და მხოლოდ ბიტკოინებისთვის, ხაზგასმით ვამბობ – ბიტკოინებისთვის, წიაღისეულისთვის, მერქნისთვის, მიწების მითვისებისა და ცემენტის გასაღებისთვის, ამ გაძვირებული დენის ჩვენზევე გასაყიდად ცდილობენ, ააშენონ ქვეყნის მასშტაბით, მსოფლიოში ერთ-ერთ უმცირეს ქვეყანაში, მიწების თვალსაზრისით და მრავალფეროვი ლანდშაფტური კუთხით, 200 ჰესი. აქედან 30 ძალიან დიდია, რომელიც არ გვჭირდება არაფერში, მოძველებული ტექნოლოგიაა, აღარ შენდება. ჩვენ ვართ ერთადერთი, ყოველ შემთხვევაში მსხვილი პარტიების პირობებში, რომელიც კონკრეტული დაპირების ერთგული ვრჩებით. ვთვლით, რომ საქართველოში კანონმდებლობით უნდა აიკრძალოს დიდი ჰესების მშენებლობა, ისევე, როგორც ატომური სადგურებისა. ეს ორივე ტექნოლოგია ძველია, რომელზეც ევროპა ამბობს უარს. ჩვენ გვჭირდება ენერგოეფექტურობა და დამზოგავი ტექნოლოგიები, ალტერნატიული ენერგია და სხვა. ქალაქებში ჰაერის დაბინძურების პრობლემაა, რომელიც სტატისტიკურად ყოველ მეხუთე ადამიანს კლავს. საქართველოში ძირითადი პრობლემა არის საწვავის ხარისხი და გამონაბოლქვი, მანქანების ტექნიკური გაუმართაობა და მშენებლობა, იმიტომ, რომ მშენებლობის ინტენსივობა, ორმხრივად მოძრავი ავტობუსები და უკუღმა მოსიარულე მანქანები ვერ უშველის ჭავჭავაძეს და ვერც სხვა უბანს. თუ მშენებლობა არ შეიზღუდა გადატვირთულ უბნებში, როგორც ნებისმიერ მილს, მაგალითად, წყლის ან ბოდიში და კანალიზაციას აქვს გამტარუნარიანობა, ასე აქვს გამტარუნარიანობა ქუჩასაც. შესაბამისად, თუ ჩვენ აქ ჩავტენით ახალ კორპუსებს, ვარანაირი რეგულაცია ამას ვერ უშველის. ბევრ უბანში უნდა შეიზღუდოს მშენებლობა და ამით უნდა შევზღუდოთ ტრანსპორტის რაოდენობაც. თუმცა საზოგადოებრივი ტრანსპორტის განვითარება ძალიან მნიშვნელოვანია.
ჩვენ გამწვანების გაორმაგება გვიდევს პროგრამაში, გამწვანებული ტერიტორიების ფრთობის გაორმაგება, გაოთხმაგებაა საჭირო, მაგრამ ერთ ციკლში გაორმაგებაზე მეტს ვერ მოვასწრებთ. ყველა რაიონში რეალური პარკი უნდა იყოს და არა ჰიპოთეტური ბაღი ან სკვერი, რომელსაც პარკს უწოდებს და გვატყუებს კალაძე. რეალური პარკი ნიშნავს 4 ჰექტარზე მეტი ფართობის მქონე ბაღს, რომელიც უერთდება ველურ ბუნებას, როგორც, მაგალითად, ვაკის პარკი. ესეც არ იცის ალბათ კალაძემ, როგორც საკმაოდ გაუნათლებელმა ადამიანმა ამ მიმართულებით, რომ პარკი სულ სხვა რამეა, ბაღი სულ სხვა რამეა, სკვერი – სულ სხვა, მაგრამ გვატყუებს.
ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია უცხოეთის ნერგების შემოტანის აკრძალვა, როგორებიცაა უგულავას დროს ეს იტალიური კვიპაროსები, მაშინაც ეს იტალია უყვარდა ალბათ, ეტყობა, იქ კარგად კეთდება ფული, კალაძის დროს იტალიური ნაძვისხე და ევროპაში წარმოებული ნაძვისხეები. საქართველო ამარაგებს მსოფლიოს და ევროპას, პირველ რიგში, სოჭის თესლით. საახალწლო ნაძვი პირობითად 90%-ით გაზრდილია რაჭული და ქართული, ასე ვთქვათ, სოჭის მარცვლეულისაგან და ჩვენ აქ სანერგეს უნდა ვაკეთებდეთ, ხელს ვუწყობდეთ, კრედიტს ვაძლევდეთ, ქართულ ნერგს ვიყენებდეთ, თუ ჩვენივე თესლიდან ევროპაში გაზრდილს და უკვე მზა პროდუქციას უკან ვყიდულობდეთ.
ვკრძალავ პირდაპირ ბეტონის გამოყენებას ბაღების მოწესრიგების დროს. ეს ახალი მოდაა, ცემენტს ასაღებენ და აბეტონებენ მოწესრიგების დროს ნახევარ სკვერებს. საჭიროა ადგილობრივი სანერგეების განვითარება, მათ შორის კრედიტის მიცემა. ასევე კატეგორიული აკრძალვა უნდა იყოს, რომ 1000 და 2000 ლარად არ იყიდონ ის ნერგი, მაგალითად, კვიპაროსის ან სხვა, რომელიც საქართველოში ეღირებოდა მაქსიმუმ 100 ლარი. ამით ადამიანსაც დავასაქმებთ და კორუფციასაც მოვსპობთ.
გახმობის საკითხიც ძალიან მნიშვნელოვანი, 15 წელია, ხეები ხმება თბილისში, სხვაგან სხვა დაავადებებია გავრცელებული, მასობრივად ზიანდება მწვანე ნარგავები. ამას სჭირდება სრულფასოვანი, მასშტაბური ფიტოსანიტარიული ღონისძიებები, რომ გადავარჩინოთ ის, რაც დაგვრჩა და მოხდეს მისი ეტაპობრივი ჩანაცვლება და არა მიტოვება, რომ შემდეგ ხმობის საბაბით იოლად მოჭრან ხოლმე და საბოლოო ჯამში მივიღოთ ახალ-ახალი კორპუსები ამ მწვანე კუნძულების ადგილას, რომლებიც ქალაქში ისედაც ძალიან ცოტა გვაქვს.
კითხვა N5
რას ითვალისწინებს თქვენი საარჩევნო პროგრამა ორი მიმართულებით – ურბანული განვითარება და სოფლის მეურნეობის განვითარება?
ლადო ბოჟაძე – „ქართული ოცნება – დემოკრატიული საქართველო“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
მადლობა ქალბატონ ანას, რომ მაყურებელს შეახსენა, რომ „ქართული ოცნების“ მმართველობის დროს სოფლის მეურნეობის მიმართულებით ბიუჯეტის ხარჯები 10-ჯერ გაიზარდა. შედეგი არის ის, რომ გაზრდილია სოფლის მეურნეობის პროდუქტების ექსპორტი, მათ შორის ევროკავშირის ქვეყნებში. სოფლის მეურნეობის მიმართულებით, ცენტრალური ხელისუფლების მიერ მომავალ 10 წელიწადში 7 მილიარდი ლარის დახარჯვა იგეგმება.
რაც შეეხება ურბანულ პოლიტიკას, ურბანული პოლიტიკის პრეზენტაცია ქალაქის მერს ჰქონდა. ავარიული სახლების რეაბილიტაციაზე მილიონობით ლარი იხარჯებოდა და წლების მერე ისინი კვლავ ავარიული იყო. ისტორიული ნაწილის, ძეგლის სტატუსის მქონე შენობების გარდა, ყველა ავარიული შენობა ჩანაცვლდება ახლით. მოსახლეობასთან ინდივიდუალური შეთანხმებით, მათ გადაეცემათ შესაბამისი ფართები, ამ ყველაფერს დედაქალაქის მერია,ზედმეტი კომერციული ინტერესების ჩართვის გარეშე გააკეთებს. იცით, რომ კოეფიციენტის ცვლილებები შეზღუდულია და მოსახლეობის ინტერესები მაქსიმალურად იქნება დაცული. დეველოპერული კომპანიები, რომლებიც მხოლოდ მშენებლობის ნაწილში ჩაერთვებიან, მიიღებენ შესაბამის ფართებს კომპენსაციის სახით, იმის გარდა, რომ ისინი თვითღირებულებით ააშენებენ ახალ კორპუსებს, რომლებიც ავარიულ სახლებს ჩაანაცვლებენ.
კოოპერატიულ ბინათმშნებლობაზე უკვე ვისაუბრე და ეს პრობლემა მოგვარებულია. ამ ბოლო დროს 6 ათას ოჯახს აუსრულდა ოცნება, „ცენტრ პოინტის“ მიერ შექმნილი 20-წლიანი პრობლემა მოუგვარდათ. ამ კომპანიას სწორედ „ნაციონალური მოძრაობის“ გამო დაემართა ის, რაც დაემართა. ამაზე სხვა დროს ვისაუბროთ.
ინფრასტრუქტურული პროექტები სრულად იქნება ადაპტირებული ურბანულ პოლიტიკასთან და განხორციელდება ერთიანი ცენტრალური ურბანული პოლიტიკა, რომელიც დაკავშირებული იქნება როგორც სატრანსპორტო, ასევე ეკოლოგიურ პოლიტიკასთან.
ანა გოგოლაძე – „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, თბილისის საკრებულოს წევრობის კანდიდატი
არაერთხელ ვახსნეთ თბილისის სივრცის განვითარების გენერალური გეგმა და, შესაბამისად, მნიშვნელოვანია, რომ ეს გეგმა ერთხელ და სამუდამოდ შემუშავდეს და კორუფციული მაქინაციებით აღარ მოხდეს ამ გეგმაში ჩარევა. აღარ მოხდეს მწვანე ზონის სამშენებლო ზონად შეცვლა და გვქონდეს ის გეგმა, რომელსაც ზუსტად გაჰყვება თბილისის აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ორგანო.
ჩვენი განვითარების გეგმა ძირითადად ეფუძნება თბილისის შემოვლით რკინიგზას. ასევე, ჩვენთვის მნიშვნელოვანია ისტორიული ძეგლების რეაბილიტაცია. დაახლოებით 1300 ისტორიული ძეგლის სტატუსის მქონე სახლი არის თბილისში და აქედან მხოლოდ 300 სახლია რეაბილიტირებული. გამოდის, რომ ყოველწლიურად მხოლოდ 25-30 სახლის რეაბილიტაცია ხდება, რაზეც დაახლოებით 13 მილიონი ლარი იხარჯება. მაშინ, როდესაც ავარიული სახლებიდან მოსახლეობის გაყვანაზე და მათ უზრუნველყოფაზე სახელმწიფო ხარჯავს დაახლოებით 6 მილიონ ლარს. 25-30 სახლი რეალური პრობლემის 1 პროცენტიც არ არის. თავი რომ დავანებოთ ისტორიულ სახლებს, მარცხენა სანაპიროზე გვაქვს სხვა კერძო ავარიული სახლებიც, სადაც შემოვლითი რკინიგზაა. იქ 3000 სახლია ჯამში. შესაბამისად, ჩვენთვის მნიშვნელოვანი იქნება ამ სახლების რეაბილიტაცია.
ამ შემთხვევაში ჩვენ, „ქართული ოცნების“ მსგავსად, არ ვიტყვით, რომ მხოლოდ თბილისის ბიუჯეტი აიღებს თავის თავზე ამ ხარჯებს. თბილისის ბიუჯეტი ვერ მოერევა, ე.წ „ხრუშჩოვკების“ ჩანაცვლების პროექტს. აქ მნიშვნელოვანია კერძო სექტორის შემოყვანა, შესაბამისი ეკონომიკური სტიმულის მიცემით. ამ საკითხზე გეგმის პრეზენტაცია აუცილებლად გვექნება.
ძველი თბილისის კონცეფციასთან ერთად მნიშვნელოვანია ახალი თბილისის კონცეფციის შემუშავება, რომელიც მარცხენა სანაპიროს განვითარებასა და ახალი ცენტრის შექმნას დაეფუძნება.
რაც შეეხება სოფლის მეურნეობის პოლიტიკას, აღსანიშნავია, რომ ბოლო წლების განმავლობაში ამ მიმართულებით დაახლოებით 10-ჯერ არის დაფინანსება გაზრდილი, თუმცა ამონაგები არის ძალიან დაბალი. თბილისიდან ვერ განვსაზღვრავთ, რა სჭირდება სოფელს. სოფელმა უკეთესად იცის თავისი საჭიროებების შესახებ. შესაბამისად, ადგილობრივი მმართველობის დონეზე შემუშავდება მათ საჭიროებაზე მორგებული განვითარების პოლიტიკა.
ანა ბუჩუკური – პარტია „საქართველოსთვის“ პოლიტსაბჭოს წევრი, დეპუტატი, მცხეთის მერობის კანდიდატი
ურბანულ პოლიტიკაზე უკვე ვისაუბრეთ და აღარ გავიმეორებ.
ერთ-ერთი დიდი პრობლემა, რომელიც მცხეთას უკავშირდება, არის ის, რომ არ არსებობს ქალაქის გენერალური გეგმა. ეს იქნება ერთ-ერთი პრიორიტეტი, რომელიც მცხეთელებთან ერთად, მათი ინტერესების გათვალისწინებით აუცილებლად ბოლომდე უნდა მივიყვანოთ.
რაც შეეხება სოფლის მეურნეობას, საქართველოში ამ დარგს განსაკუთრებული როლი ჰქონდა ყოველთვის. მნიშვნელოვანია ოჯახების სხვადასხვა მიმართულებით ხელშეწყობა.
ერთ-ერთი მსხვილი პრობლემა, რომელიც მცხეთის მუნიციპალიტეტში მოსახლეობას აქვს, არის მიწების რეგისტრაციის საკითხი. მაგალითად, საგურამოში ადამიანებს უჭირთ კუთვნილი მიწების რეგისტრაცია, მუნიციპალურ ორგანოებთან გაჩენილი სხვადასხვა პრობლემის გამო, რაც პირდაპირ უკავშირდება სოფლის მეურნეობის განვითარებას.
მნიშვნელოვანია ორგანული მეურნეობების განვითარების ხელშეწყობა, ასევე აუცილებელია, სახელმწიფო სოფლად მცხოვრებთ დაეხმაროს შესაბამისი ინფრასტრუქტურით, მაგალითად, სამაცივრე მეურნეობებით და ა.შ
უმნიშვნელოვანესი კომპონენტი, რომელიც არა მხოლოდ სოფლის მეურნეობას, არამედ პირდაპირ უკავშირდება ეკონომიკურ განვითარებას, სოფლის მეურნეობის პროდუქტების ექსპორტზე გატანის ხელშეწყობაა, რაც, პირველ რიგში, სახელმწიფოს პრიორიტეტია.
ზაზა კორთხონჯია – მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ნაძალადევის მაჟორიტარობის კანდიდატი
სოფლის მეურნეობის განვითარება ჩვენთვის პრიორიტეტული საკითხია, რადგან ამ პოტენციალის ათვისება ეკონომიკის გაჯანსაღების საშუალებას მოგვცემს. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია სოფლის მეურნეობის ინფრასტრუქტურის აღდგენა, გლეხების გადამზადება, რათა ისინი ჩამოყალიბდნენ კვალიფიციურ კადრებად.
ურბანული განვითარების მიმართულებით ყველაფერს ვაკეთებთ ჩვენი პროექტების მიხედვით, რათა სწორად გვქონდეს გათვლილი ყველა ის მიმართულება, რომლებიც შეესაბამება ადამიანებს და მათთვის ადაპტირებული გარემოს შექმნას.
ჰერმან საბო – პარტია “გირჩი”, თბილისის საკრებულოს სიის #1
არ არსებობს დედამიწაზე ქვეყანა, სადაც სოფლის მეურნეობა ეკონომიკის წამყვანი დარგია და ეს ქვეყანა მდიდარია. ამ მიმართულებით სახელმწიფოს აქტივობა, ჩემი აზრით, არის ნულზე დასაყვანი. არანაირი სუბსიდირება, არანაირი ფულის ჩადება სოფლის მეურნეობაში სახელმწიფოს მხრიდან არ უნდა ხდებოდეს. ამის საპირწონედ, ვიღაცამ რომ არ იფიქროს, რომ ქართულ პომიდორს ებრძვის ჰერმანი, გლეხებიდან ფერმერებზე უნდა გადავიდეთ. ადამიანებს რამე ფორმით უნდა დაუკანონდეთ ის მიწები და ის წიაღისეული, ის საკუთრება, რომელიც დღეს უძრავად არის გაყინული სახელმწიფოს ხელში და არანაირი წვლილი არ შეაქვს ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაში. ეს თანაბრად უნდა გაუნაწილდეთ ადამიანებს. დაახლოებით რომ გადავთვალოთ, ერთ ადამიანზე ჰექტარ-ნახევარი გამოდის ის მიწა, რომელიც მთავრობის ხელშია და გაყინულია ეკონომიკურად. წარმოიდგინეთ, ოთხსულიანი ოჯახი სოფელში რომ ცხოვრობს, 6 ჰა უცებ თავზე დაეცემათ და შეეძლებათ, რომ, როგორც მინიმუმ, დაამუშაონ ან რამე დიდი მეურნეობა ააწყონ, ან ბანკში ჩადონ. ანუ ადამიანებს გაუჩნდებათ რესურსი. თუ ვნახავთ დიდ ქვეყნებს, სადაც მოგვწონს, თუ როგორ არის სოფლის მეურნეობა, 1 ჰექტარზე ჩვენზე 3-4-ჯერ მეტი მოსავალი მოდის. ამ ქვეყნების სოფლის მეურნეობის რეცეპტი ასეთია: შესაძლებელია მიწების გამსხვილება, რაც უფრო დიდ მიწას ფლობ და ამუშავებ, მით უფრო ნაკლებია შენი დანახარჯი 1 ჰექტარზე და მით მეტი შანსია, შენი ეს ბიზნესი მომგებიანი იყოს. მეორეა ტექნოლოგიები. კარგად მახსოვს, ერთი ჰოლანდიელი იყო, რომელიც მოტოციკლით მიდიოდა სამშობლოდან ინდოეთში და საქართველოში გამოიარა. შეიძლება ურბანული ლეგენდაა, მაგრამ კარგი ისტორიაა და მოვყვები. სადღაც იმერეთში გაჩერდა, ძალიან მოეწონა იქაურობა. როდესაც მასპინძელმა უთხრა, რომ სალათის ფოთოლი თურქეთიდან შემოგვაქვსო, გაგიჟდა ეს კაცი. ამხელა მიწა გაქვთ, მშვენიერი, ღმერთმა დაგიტოვათ, როგორ მოხდა, რომ სალათის ფურცელი შემოგაქვთო. დაბრუნდა თავის სამშობლოში, ჩამოიტანა ტექნოლოგია, ჰიდროპონიკის მცენარე, პატარა ადგილზე წყალში ჩაყოფილი ფესვებით რომ იზრდება, და დღეს საქართველო სალათის ფოთლის ექსპორტიორია. ანუ სოფლის მეურნეობას არ სჭირდება სახელმწიფოს დახმარება, სოფლის მეურნეობას სჭირდება, რომ საკუთრება გადავცეთ ადამიანებს, რომლებიც მას თვითონ მიხედავენ.
მამუკა გამყრელიძე – „ევროპელი დემოკრატები“, გენერალური მდივანი
მიწების გაყიდვა ძალიან კარგია, მაგრამ პრობლემა იმაშია, რომ ძალიან ბევრი მიწაა საქართველოში, რომლებიც გაყიდულია, მაგრამ არ არის დატვირთული ისე, რომ დამუშავდეს. ამიტომ ის არის სპეკულატიურად შენახული და კარგ დროს ელოდება, როდის გაიყიდება. აუცილებლად უნდა მოხდეს მეურნეობების გამსხვილება, თუ სოფლის მეურნეობის ინდუსტრიალიზაცია არ ხდება, ეს არის წყალში გადაყრილი ფული. არ გვაქვს ნორმალურ და წესიერ დონეზე მელიორაცია. დასავლეთში, პირიქით, დასაშრობია მიწები. ძალიან ბევრი პრობლემაა, რომლებსაც უამრავი ფული სჭირდება. ეს ფული გლეხს არ აქვს. ჩვენთან სოფლის მოსახლეობა 45%-ია, მაშინ, როდესაც სოფლის მოსახლეობაში დასაქმებული განვითარებულ ქვეყნებში, მაგალითად, ამერიკაში, 1%-ია, ჰოლანდიაში – 2%, რუსეთი რომ რუსეთია, 6%-ია, რომელსაც ხორბალი, ძროხისა და ქათმის ხორცი გააქვს ექსპორტზე, მშიერ რუსეთში, სადაც ჰოლანდიიდან შემოჰქონდათ ყველაფერი. მიდგომა იყო სწორი, გაყიდეს ყველაფერი. გლეხებმა გაყიდეს, დიდმა ბანკებმა, მეტალურგებმა და ა.შ. იყიდეს და ახლა უზარმაზარი ტერიტორიები მუშავდება ინდუსტრიულად. ჩვენთან ეს არ არის, ეს ერთი პრობლემაა. რა თქმა უნდა, შესაძლებელია რაღაც შატოებისა და პატარ-პატარა ბიომეურნეობის გაკეთება, მაგრამ ეს არის ცოტა.
დედაქალაქში ერთს ვისურვებდი, გაკეთდეს შემოვლითი რკინიგზა და სადგური გავიდეს გარეთ. ამ გზის გამოყენება იდეალური იქნება დედაქალაქის განსატვირთად, იმიტომ, რომ კიდევ ერთი ტრასა გაჩნდება დედაქალაქის სიგრძეზე. შეიძლება ამის გაკეთება, თუმცა, სამწუხაროდ, ეს გენგეგმაში არ არის ჩადებული. რეალურად დედაქალაქს სჭირდება ტრანსპორტის განტვირთვა, ტრანსპორტის ნაკადების მთლიანად შესწავლა, არა ცალ-ცალკე უბნებად, არამედ მთელი ქალაქისა. არ მგონია, ავტობუსების უკუღმა სიარულმა რამეს უშველოს.
დიმიტრი აბაშიძე – „ლელო – მამუკა ხაზარაძე“, დიდუბის მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატი
სოფლის მეურნეობაში ჩვენ ძალიან მნიშვნელოვნად მივიჩნევთ ტექნოლოგიურად განვითარებას და ტექნოლოგიების შემოტანას, რომლებიც გლეხებს მიწის დამუშავებაში დაეხმარება, თუმცა ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია მიწების გამსხვილება და ფერმერულ მეურნეობებზე გადასვლა. ძალიან ხშირად ისმის კითხვა, რომ აქ მოყვანილი პომიდორი უფრო ძვირი რატომ ღირს, ვიდრე შემოტანილი პომიდორი? აქ გლეხს მოჰყავს 50 კვ.მ.-ზე პომიდორი, რომელსაც თვითღირებულება აქვს ძალიან მაღალი და ვერ ყიდის იაფად. ეს არის პრობლემა. ამიტომ უნდა გამსხვილდეს მიწები და ასევე ტექნოლოგიურად უნდა დავეხმაროთ გლეხებს და ფერმერებს, რომ უფრო მარტივად დაამუშაონ მიწა და აიღონ მოსავალი.
რაც შეეხება ურბანულ განვითარებას, კარგი იქნება, თუ შემოვლითი გზა გაკეთდება და რკინიგზა გადავა პერიფერიებისკენ. ასევე ძალიან პრობლემურია საცობები. არსებობს ადგილები, სადაც საცობი საერთოდ არ გვხვდება, მაგრამ არსებობს გარეუბნები, მაგალითად, გლდანი, სადაც ვერ გაივლი ვერასდროს, დღის ვერცერთ მონაკვეთში. ამას სჭირდება სისტემური მიდგომა, სჭირდება პროფესიონალების ჩართულობა და ის მიდგომა, რომ მარტო ჩვენ ვიცით ყველაფერი, ჩვენ გვანდეთ და ჩვენ გავაკეთებთ, არ არის სწორი. უნდა დასხდნენ, თუ საჭიროა, საერთაშორისო ექსპერტები უნდა მოიწვიონ, კონსენსუსს მიაღწიონ, გადაწყვეტილება მიიღონ, გეგმა დასახონ და გააკეთონ. პრობლემა არ გადაწყდება, თუ მენეჯმენტი არ იქნება და სისტემა არ იქნება აწყობილი.
ხათუნა სამნიძე – „საქართველოს რესპუბლიკური პარტიის“ ლიდერი, მესამე ძალა „სტრატეგია აღმაშენებლის“ ერთ-ერთი ლიდერი
სოფლის მეურნეობის ნაწილში ეს ის საკითხია, რომელშიც უფრო მეტად ვენდობოდი ადგილობრივ თვითმმართველობებს და იმ ადამიანებს, რომლებიც იქ არიან დასაქმებული. ბევრჯერ მომისმენია, რომ მათ ძალიან ძვირი უჯდებათ წარმოება, იმის გამო, რომ ყველგან მიწის სიმცირეა. მგონია, რომ ყველაზე დიდი პრობლემა არის ახალი ტექნოლოგიები, რომლებსაც არ ვნერგავთ ან ვერ ვნერგავთ. ამაში ვხედავ სახელმწიფოს როლს, როგორ შეიძლება, ის დაეხმაროს ადგილებზე თვითმმართველობებს, სადაც ინოვაციური ტექნიკა არ არსებობს და ძველი მეთოდებით ხდება მიწის დამუშავება და წარმოება. გამსხვილების გადაწყვეტილების მიღება თავად შეუძლიათ გლეხებს ადგილზე, მაგრამ ამისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია მიწების პრივატიზება და მათთვის გადაცემა, ანუ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული ბევრი მიწის ნაკვეთი, რომლებიც არ არის გამოყენებული და გაყინულია, უნდა გადაეცეს ადგილზე ადამიანებს, რომ მათ გაუჩნდეთ მიწები და შესაძლებელი გახდეს მათი მეურნეობების გამსხვილება.
სუბსიდირების ნაწილში მე ვერ ვხედავ პრობლემას, თუ სახელმწიფოს ექნება კონკრეტული გეგმა, კონკრეტული ხედვა, თუ სად შეიძლება მოხდეს სუბსიდირება. ჩვენ ვფიქრობთ რომ არ არის ეს პრობლემა სახელმწიფოსთვის, იმიტომ, რომ პირველ ეტაპზე, არ მგონია, შესაძლებელი იყოს სოფლის მეურნეობის განვითარება, თუ მას არ დაეხმარება კონკრეტული პროგრამები და სახელმწიფო, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რაც გააკეთა ხელისუფლებამ, პოპულისტურად რომ მოუხნა ადამიანებს მიწები და შემდეგ საერთოდ არაფერი არ გააკეთა, არანაირი დახმარება, არანაირი ხედვა, მერე რა უნდა მომხდარიყო. ამ გლეხებს თუ ჰკითხავთ, ამბობენ: ნუ, მოგვიხნეს მიწა და მერე რა, არც სასუქით გვქონდა შესაძლებლობა, რამე გვექნა, არც ნარგავები გვქონდა, რომ მოგვეყვანა, მათ არც რეალიზაციის გეგმა ჰქონდათ. სახელმწიფომ ყველა ეს პრობლემა არ უნდა გადაწყვიტოს, ადგილზეა ეს ყველაფერი მოსაგვარებელი, მაგრამ ახალი ტექნოლოგიებისა და მიწების გაფართოების გარეშე ამას ვერ შეძლებენ.
რაც შეეხება ურბანულ განვითარებას, აქ ვსაუბრობდით ტრანსპორტსა და გადატვირთულობაზე, ქალაქების განსაკუთრებით, რაც ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრობლემაა. მე ვფიქრობ, სანამ ფეხით მოსიარულეებზე ორიენტირებული პოლიტიკა არ ექნება ქალაქს და სანამ ახალი გზებითა და ესტაკადებით განტვირთვის ილუზია არ გაქრება, იქამდე გვექნება ასეთი ვითარება. საჭიროა საჯარო ტრანსპორტის გაუმჯობესება მაქსიმალურად. მე თუ მაგვიანდება სამსახურში, უნდა ვენდობოდე საჯარო ტრანსპორტს, რომ აწერია, მოვა 5 წუთში და მიმიყვანს 10 წუთში. ასე ჩვენ მოტივაცია გაგვიჩნდება, რომ საჯარო ტრანსპორტით ვისარგებლოთ და ასე განიტვირთება საცობები.
ფატი ბარჯაძე – „ალეკო ელისაშვილი – მოქალაქეები“, მთაწმინდის რაიონის მაჟორიტარობის კანდიდატი, პროპორციული სიის პირველი ნომერი
ჩვენ წარმოდგენილები ვართ ძირითადად თბილისში, მე ვმუშაობ თბილისში, ამიტომ თბილისთან დაკავშირებით ვისაუბრებ. ისტორიული ნაწილი, გარკვეულწილად, არის შემოსაზღვრული გენგეგმით, თუმცა საჭიროებს კორექტივების შეტანას. უნდა იყოს დაცული ტერიტორია, რომელიც გვაძლევს საშუალებას, გვქონდეს ქალაქი ქალაქში, ისტორიული ნაწილი, იუნესკოს ძეგლთა დაცვის სიაში შეტანილი, რომელიც მოგვცემს ძალიან დიდ უკუგებას, ეკონომიკური თვალსაზრისით. გარდა ამისა, აუცილებელია ქაოსური მშენებლობების შეჩერება, ის, რაც დღესდღეობით ხდება. სულ მომყავს მაგალითად, შუაგულ თბილისში, მელიქიშვილის 45 ნომერში, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის გვერდით აშენებენ უზარმაზარ შენობას, რომელიც ზემოქმედებას ახდენს გარემოზე, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლს ანგრევს. იქ მცხოვრები ადამიანები ძალიან არიან ამით შეწუხებული. უნდა შეჩერდეს ამგვარი მშენებლობები. ძველ თბილისში შეიმჩნევა ტენდენცია, ხდება გაცემა ახალი მშენებლობის ნებართვის, რომელიც არღვევს ურბანულ სიმაღლეს, ანსამბლურობას, ასე ჰქვია. ეს უნდა შეჩერდეს, აუცილებელია მტკვრის მარცხენა სანაპიროს დაგეგმვა და განვითარება იმაზე ბევრად უკეთ. უნდა ვისწავლოთ ჩვენს შეცდომებზე. ეს მაგალითები უკვე გვაქვს, სპორტის სასახლის უკან რაც ხდება, ყიფშიძეზე რაც ხდება, ჯიქიაზე, შანხაიზე, ვაკეში. ეს ქაოსი აღარ შეიძლება განმეორდეს იქ, სადაც შეგვიძლია ბევრად უკეთესად დავგეგმოთ, ბევრად უკეთესად მოვაწყოთ ის გარემო, რომელიც საჭიროა ჩვენთვის და ჩვენი მოქალაქეებისთვის. ასე რომ, ურბანული განვითარების მიმართულებით ეს გვაქვს. რაც შეეხება სოფლის მეურნეობას, ამ ეტაპზე თავს შევიკავებ პასუხისგან.
გიორგი ნონიაშვილი – „ევროპული საქართველო – მოძრაობა თავისუფლებისთვის“ და ოპოზიციის შეთანხმებული მაჟორიტარობის კანდიდატი ჩუღურეთის რაიონში
დავიწყოთ დერეგულაციის ნაწილით. ისტორიულ უბნებს რაც შეეხება, აქ ლეგიტიმური ინტერესები არსებობს, რატომაც უნდა არსებობდეს რეგულაციები, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის შენარჩუნების სურვილით მათ შორის და, ამავდროულად, უნდა არსებობდეს ხედვა არა ზოგადად ქალაქის, არამედ თითოეული უბნის ეკონომიკური განვითარების შესახებ. მაგრამ თუ ჩვენ რეგულაციების მარწუხებში მოვაქცევთ ყველაფერს, ეს ადამიანებს საშუალებას არ დაუტოვებს, თვითონ შეძლონ საკუთარი მდგომარეობის გაუმჯობესება. ამიტომ მე მგონია, რომ ხედვა განსხვავებული უნდა არსებობდეს ისტორიულ უბნებსა და არაისტორიულ უბნებს შორის. იქ, სადაც კორპუსების და მაღალსართულიანი შენობების განაშენიანებაა, იქ ბევრად უფრო მეტად უნდა იყვნენ ადამიანები გათავისუფლებული რეგულაციებისგან, ვიდრე ისტორიულ უბნებში. რაც შეეხება რეგიონებს. რეგიონებმა თავად უნდა შეიმუშაონ ეს ყველაფერი. მე არ უნდა ვწყვეტდე, ტყიბულში როგორი განვითარება იქნება, როგორი გენგეგმა იქნება, როგორი ურბანული გზით წავა იგივე სენაკი და ა.შ. თვითმმართველობამ და ადამიანებმა უნდა გადაწყვიტონ მაქსიმალური ჩართულობით ეს ყველაფერი. საკრებულოს არსიც, მათ შორის თბილისის საკრებულოსი, ქალაქის მმართველობის არსიც ეს არის და არა ის, რასაც „ქართული ოცნება“ გვთავაზობს. მათი სლოგანია „კალაძის გუნდი საკრებულოში“, როგორ შეიძლება ასე. ეს ნიშნავს იმ ლოიალობის გამოხატვას, რომ საკრებულოში მთლიანად მერის ინტერესებს გაატარებენ და არანაირი მაკონტროლებელი ინტერესი არ იარსებებს. ეს ამბავი რატომ მოვყევი, იმიტომ, რომ ამ მუშაობასა და აღებ-მიცემობაში არის ის პრობლემები, რომლებიც ამ ქალაქში იბადება. ჩვენ ვსაუბრობთ უკონტროლო განაშენიანებაზე, ის, რაც არ მოგვწონს, რომ აშენდა და ა.შ. რის საფუძველზე აშენდა? იმის საფუძველზე არ აშენდა, რომ იქ ნებართვა გასცეს და საკრებულომ თვალი დახუჭა ამასთან დაკავშირებით? ანუ კერძო ადამიანების ბრალია უფრო მეტად, თუ პასუხს ვის ვთხოვთ, საჯარო ფიგურებს არ ვთხოვთ? მერიას და საკრებულოს არ ვთხოვთ პასუხს სინამდვილეში? ამიტომ პრობლემა არის მანდ, მათ შორის ურბანული პრობლემებიც, რომლებიც არ მოგვწონს და რომლებიც გვინდა, რომ გამოსწორდეს, ამიტომ იქ უნდა ვეძიოთ ზუსტად, სადაც საკრებულოა.
თაკო ჩარკვიანი – პარტიის „კანონი და სამართალი“ ლიდერი
ეს არის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საქართველოსთვის. ეს არის კოზირი ჩვენი ქვეყნისთვის, იმიტომ, რომ ამის საშუალებას იძლევა მიწა, ჩვენ ეს გვაქვს. საოცარი რამ მინდა გითხრათ, რა საინტერესო ხალხი ვართ, რამდენის უფლებას ვაძლევთ ამ აღვირახსნილ ჩინოვნიკებს. რითი გამოვირჩეოდით ჩვენ? კულტუროლოგიით, სოფლის მეურნეობით. ჩვენ ბოლო პერიოდი, მტერმა რაც გაგვსრისა, გამოიყენა და ბოლო მოგვიღო რუსეთმა. ასე ვთქვათ, ასეთი ჯარი ჩვენ არ გვყავდა. ახლანდელმა პრეზიდენტმა გამოაცხადა, არც გვეყოლებაო. ვგულისხმობ ზურაბიშვილს, მის სიტყვებს ვიმეორებ. და რა გვქონდა?კულტურა, კულტურული მემკვიდრეობა. კულტურულ მემკვიდრეობას მიადგნენ უპატივცემულოდ. საყდრისი ააფეთქეს, ჰაერში ასწიეს. ხალხი ეძებს თარიღს, ჩვენ თარიღს ვაქრობთ, დინამიტს ვუდებთ საკუთარი ქვეყნის თარიღებს. ჩვენთან, სადაც დაარტყამ ჯოხს…. მახსოვს, ბავშვობაში ბატონ ნაპო ზაქარაიას გათხრებზე ვიყავი ნოქალაქევში დიდხანს. მამამ წამიყვანა, მატარებდა იქ პერიოდულად. პირველი არტშოკი მაშინ მივიღე. ეს იყო საოცრება, რადგან შენი თვალით ხედავ, რომ შენს წელთაღრიცხვამდე ბარელიეფური კერამიკული აბანოს მოჭიქულობა და ცხელი წყლის გაყვანილობა არსებობს. ჩვენ ეს ქვეყანა ვართ და ადამიანებს კი ოქროს მოპოვება აინტერესებთ და როდის? ეს აფეთქებს, მაგრამ ხანდახან ვფიქრობ, რომ ეს კი არ აფეთქებს, სადამდეც მისცემ საშუალებას, რომ აგაფეთქოს აღვირახსნილმა მაღალჩინოსანმა, მანამდე აგაფეთქებს, ამას უკვე ჩვენ ვაკეთებთ. მე უკვე დამნაშევდ ვგრძნობ თავს. როცა ეროვნულ განძს ხელყოფს და მას გადატანას უპირებს კულტურის მინისტრი, არ ვიცი, რატომ არის ის კულტურის მინისტრი, რომელსაც შეუძლია მიკროფონი მოიპაროს და მოიქცეს მხოლოდ და მხოლოდ ისე, როგორც იქცევიან უკულტურო ადამიანები. დასაცავია ოქროს ფონდი. ჩვენ ოქროს ფონდი ვართ, ჩვენ ძეგლი ვართ, ჩვენ თარიღი ვართ და ჩვენ ვართ სოფლის მეურნეობა, საქართველო ეს არის. შენ თუ სოფლის მეურნეობას არ განავითარებ და იმ ძეგლს დაანგრევინებ, ეს ნიშნავს, რომ შენ, თავად ხალხმა, გააკეთე არჩევანი.
ლაშა ჩხარტიშვილი – „შალვა ნათელაშვილი – საქართველოს ლეიბორისტული პარტია“, თბილისის საკრებულოს თავმჯდომარეობის კანდიდატი
სოფლის მეურნეობის განვითარებას რაც შეეხება, ჩვენი ქვეყანა მცირემიწიანია, რომელიც ფასით ვერ აჯობებს ვერავის. ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენ ხარისხით და ექსკლუზიურობით ორი რამით ვაჯობოთ სხვას. როცა ჯერ კიდევ ამათთვის 2012 წელს ვწერდი პროგრამას, ერთადერთი საკითხი, რომელიც კანონმდებლობის დონეზე მაინც ძალიან განსხვავებული და რადიკალური იყო, ბოლოს იკადრეს და ჩაწერეს, თუმცა მისი რეალიზაცია ბოლომდე პრაქტიკულად არ მომხდარა. ეს არის ის, რომ საქართველო გახდა მსოფლიოში მე-8 ქვეყანა, რომელშიც აკრძალულია გენეტიკურად მოდიფიცირებული ცოცხალი ორგანიზმების შემოტანა. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია, დიდი პოტენციალია, მაგრამ არ არის გამოყენებული. რას ნიშნავს ეს? ჩვენ გვაქვს ძალიან მაღალი მაჩვენებელი ადგილობრივი ჯიშების, მაგალითად, ვაზის. 500-ზე მეტი ჯიში გადარჩენილია, მანამდე ათასზე მეტი იყო. კანონმდებლობის დონეზე არის ეს ბაზა. ასევეა ბოსტნეულის, თხილის მხრივ და ა.შ. გარდა იმისა, რომ ჩვენ არ უნდა ვიყოთ იმ მდგომარეობაში, რომ საკუთარ ქვეყანაში შიდა ბაზარზე ხილი და ბოსტნეული შემოგვქონდეს, რაც სამარცხვინოა, საქართველოს გეორგია ჰქვია, იმიტომ, რომ მიწადმოქმედთა ქვეყანა ვართ. ეს სახელი ბერძნულიდან მოდის. დღეს უკვე აღარ ვიმსახურებთ ამას. ამიტომ შიდა ბაზარიც უნდა ავითვისოთ, ბუნებრივია, გარკვეული მიმართულებით უნდა იყოს სუბსიდირებაც და გარე ბაზარზეც უნდა გავაკეთოთ აქცენტი სწორედ ადგილობრივი ჯიშების განვითარებაზე, თესლის ბანკის შექმნაზე. სხვათა შორის, ჯერ კიდევ ბერიას, რომელიც კი იყო სისხლიანი, მაგრამ ჰქონდა ხოლმე რაღაც ასეთი ინოვაციები. მისი ინიციატივა იყო, შექმნილიყო თესლის ბანკი, რომელიც 21-ე საუკუნეში რამდენიმეა სულ მსოფლიოში. ჩვენც გვჭირდება, იმიტომ, რომ ჩვენ ვართ ერთ-ერთი ფუძე მსოფლიოში კულტურული მიწათმოქმედებისა და თუნდაც მეცხოველეობის თვალსაზრისით. ეს ჩვენი სიმდიდრეა, რომელსაც უნდა მოვუფრთხილდეთ და გამოვიყენოთ, რომ თუნდაც საექსპორტოდ საინტერესო ქვეყანა ვიყოთ, თუნდაც თაფლის კუთხით. შესაბამისად, ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქცია იქნება გენეტიკურად თუ ქიმიურად. მეორე მხრივ, მნიშვნელოვანია ადგილობრივი ჯიშების შენარჩუნება-გადარჩენა, იმიტომ, რომ დაკარგვის პირას არის ბევრი ჯიში, შემდეგ კი ექსპორტზე გატანა და შიდა ბაზრის ათვისება. რაც შეეხება ურბანულ განვითარებას, ამ კუთხით ჩვენ გვაქვს პოტენციალი როგორც ტურისტული ქალაქების, ისე ნაწილობრივ ტურისტული ქალაქების განვითარების თვალსაზრისით. არ შემიძლია, არ ვახსენო თბილისი. თბილისი უნდა გახდეს, და ჯერ კიდევ აქვს ამის შანსი, იუნესკოს ძირითადი ნუსხის ნაწილი, ოღონდ იმ მასშტაბით და იმ ფორმით არა, რასაც ჩვენ ძველ თბილისს ვუწოდებთ. ცალკეული უბნები არის შემორჩენილი ძველ თბილისში, ცალკეული მონაკვეთები, რომლებმაც შეიძლება ასე ფრაგმენტულად მიიღონ ეს სტატუსი, არსებობს ამასთან დაკავშირებით კონცეფცია. რატომაა ეს მნიშვნელოვანი? გარდა იმისა, რომ ჩვენი კულტურის კიდევ ერთი აღიარება იქნება მსოფლიო დონეზე, ეს იქნება ძალიან დიდი პოტენციალი ეკონომიკური კუთხითაც, იმიტომ, რომ, როდესაც ესა თუ ის ადგილი იუნესკოს ძირითად ნუსხაშია შეტანილი, ამ შემთხვევაში მას გაცილებით მეტი ადამიანი, ტურისტი სტუმრობს. ეს ეხება ბუნების ძეგლებსაც, ეს ეხება კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებსაც, თუმცა ჩვენთან როგორ ექცევიან კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებს?! საყდრისი გვახსოვს, სვანეთის კოშკები გვახსოვს, რომელიც ახლა, სამწუხაროდ, დიდწილად ან ხელმოუკიდებელია ან ხელი მოჰკიდეს კორუფციის გამო. სადაც ხელი მოჰკიდეს, აბდაუბდად გააკეთეს, არც ხალხს აკეთებინებენ თავისი ხარჯით. მუცოც კი, რომელიც საამაყო პროექტი იყო, მიუტოვებიათ შუა გზაზე და კინაღამ ტირილი დავიწყე, იმიტომ, რომ ერთი იყო ნორმალურად დაწყებული და, სამწუხაროდ, ისიც არ მიუყვანიათ ბოლომდე.