იგი „მაიკროსოფტის“ თანადამფუძნებელი და ფილანტროპისტი მილიარდელია, მუშაობს სიღარიბის დაძლევასა და ჯანდაცვაზე, ახლა კი პლანეტის გადარჩენაზეც დაიწყო ზრუნვა. დიახ, „ევრონიუსის“ გადაცემის „გლობალური საუბრების“ სტუმარი ბილ გეისტია. იგი „ევრონიუსის“ კორესპონდენტ ჯერემი ვილკესს ესაუბრა თავის ახალი წიგნზე „როგორ ავიცილოთ თავიდან კლიმატური კატასტროფა?“.
„ევრონიუსი“: თქვენს წიგნში ამბობთ, რომ კლიმატურ ცვლილებებთან დაკავშირებით, დღეს ისეთივე მდგომარეობაში ვართ, როგორშიც რამდენიმე წლის წინ პანდემიის მიმართ ვიყავით. იგულისხმება, რომ გვგონია, მომზადებული ვართ, მაგრამ სინამდვილეში არ ვართ. მაინც რა არ გვესმის კლიმატთან დაკავშირებით?
ბილ გეიტსი, „ბილი და მელინდა გეიტსების ფონდის“ თანათავმჯდომარე და ფონდ BREAKTHROUGH ENERGY-ის დამფუძნებელი:
გარემოს გამონაბოლქვით დაბინძურების მრავალი წყარო არსებობს. და ბევრ მათგანზე ჯერ ფიქრიც არ დაგვიწყია, როგორ შევზღუდოთ. წარმოებისა და ავიატრანსპორტის სფეროებში, ასევე გადამცემი ხაზების კუთხითაც გაცილებით მეტი უნდა გავაკეთოთ, ვიდრე ახლა ვაკეთებთ, მათ შორის ინოვაციების წახალისებასაც ვგულისხმობ. კარგია, რომ ახალგაზრდები ამაზე ზრუნავენ და რომ დიდი მიზნები გვაქვს, მაგრამ ჩემი წიგნით იმის თქმა მინდა, რომ დროა, კონკრეტული გეგმა დავსახოთ.
სანამ კლიმატის ცვლილებებზე გადავალთ, პანდემიაზეც ვთქვათ ორი სიტყვა. უკვე წელიწადზე მეტი გავიდა და მაინც ვერ ვმართავათ პანდემიას, როგორც საჭიროა. გიკვირთ?
იცით, ყველა ქვეყანში გაკეთდა რაღაც კარგად და რაღაც ცუდად. 2015 წელს მე „ტედ“-ის TED კონფერენციაზე ვთქვი, რომ შემდეგი პანდემიისთვის არ ვართ მზად, ვისაუბრე დიაგნოსტიკასა და პანდემიის კოორდინირებულ მართვაზე. ვაქცინა იმაზე სწრაფად შეიქმნა, ვიდრე ველოდით. ჩვენი ფონდი მხარს უჭერდა „ინფორმაციული არენემის“ [mRNA technology] ტექნოლოგიას, მაგრამ ვაქცინა არ გვქონია. ასე რომ, ვაქცინის საკითხი ძალიან იმედისმომცემია და სწორედ ის მოუღებს ბოლოს პანდემიას.“
მაგრამ თუ მართვის პოლიტიკურ მხარეს შევხედავთ, ჩემი აზრით, ეს საკითხი მაინცდამაინც წარმატებული არ ყოფილა. ამაზე რას იტყოდით? და აქედან გამომდინარე, რას შეიძლება ველოდოთ კლიმატის ცვლილების მართვასთან დაკავშირებით?
არ მგონია, ვინმე თვლიდეს, რომ მთავრობა უშეცდომო უნდა იყოს. მეორე მხრივ, მთავრობა ბევრ კარგს აკეთებს განათლების, სამართლისა და ჯანდაცვის კუთხით. ჩვენ ყოველთვის მეტს ვითხოვთ, იმიტომ, რომ მოქალაქეები ვართ და გვსურს ვიმსჯელოთ, როგორ ჯობია გაკეთდეს უკეთესად. რაც შეეხება კლიმატს, ამ საკითხს ძალიან შემოქმედებითად უნდა მივუდგეთ. და პოლიტიკური მიდგომა, განსაკუთრებით ახალგაზრდების მხრიდან, ძალიან მკაცრი უნდა იყოს, რომ მომავალი 30 წელი კარგად გამოვიყენოთ, რადგან ამ საკითხის მოგვარება რთულია, თუმცა შეუძლებელი არ არის.
ვაქცინის განაწილებამ მდიდრებსა და ღარიბებს შორის სხვაობა დაგვანახა, მდიდარ ქვყენებსა და ღარიბ ქვეყნებს შორის ზღვარი გამოჩნდა. კლიმატთან დაკავშირებითაც იგივე ხომ არ მოხდება?
ზუსტად ასეა. იმიტომ ვზრუნავ ამ საკითხზე და გეიტსის ფონდი იმიტომ ეხმარება ღარიბ ქვეყნებს ჯანდაცვის საკითხების მოგვარებაში, რომ იმ ქვეყნებში მცხოვრებ ფერმერების მდგომარეობა გაუმჯობესდეს. რაც დრო გადის, ტემპერატურა იზრდება, ეს კი ნიშნავს, რომ ფერმერები სასურველ მოსავალს ვეღარ მოიყვანენ, ნათესები გაუფუჭდებათ, რასაც შედეგად საკვების დეფიციტი, მიგრაცია და სრული დესტაბილიზაცია მოჰყვება.
როდესაც თქვენს წიგნს ვკითხულობდი, ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ ცდილობთ, ვიღაცა დაარწმუნოთ, როგორი მნიშვნელოვანია კლიმატის ცვლილება. ვინ არის ის, ამერიკელი ხალხი, ამერიკელი პოლიტიკოსები თუ საკუთარი თავის დარწმუნება გსურთ, რომ კლიმატის ცვლილება მნიშვნელოვანია?…ნამდვილად გამიჩნდა ეს გრძნობა. თითქოს ცდილობთ, კლიმატის საკითხი წინ წამოსწიოთ, თითქოს ახლახან მიხვდით, რამდენად დიდი პრობლემის წინაშე ვდგავართ.
2005 წლიდან მოყოლებული უამრავი ლექცია ჩავატარე. როგორც 2015 წელს „ტედის“ კონფერენციაზე ვისაუბრე პანდემიის შესახებ, ზუსტად ასევე კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით მქონდა მსჯელობა 2010 წელს „ტედზე“, რადგან უკვე სახეზეა ამ ცვლილების უარყოფითი შედეგები იმ ღარიბ ფენაზე, რომელსაც ეს ცვლილებები არ გამოუწვევია.
წიგნი იმიტომ კი არ დავწერე, რომ ახლა ჩავწვდი პრობლემის არსს, მე დიდი ხანია ვიცი, რამდენად დიდ პრობლემასთან გვაქვს საქმე, არამედ იმიტომ, რომ ამ საკითხის მიმართ მხარდაჭერა გააქტიურდა. ამიტომ მგონია, რომ ახლაა დრო, კლიმატი პრიორიტეტული გახდეს და ამ კუთხით ინოვაციები განვითარდეს, რომ ისეთ რთულ საკითხებსაც კი შევეჭიდოთ, როგორებიცაა ცემენტის, ფოლადისა და საავიაციო საწვავის ინდუსტრიის მიერ გარემოს დაბინძურება. ახლა ვხედავ ამ შესაძლებლობას. ეს ყველაზე მეტად მიმდინარე წელს ეხება, როდესაც ეკონომიკის აღდგენის ფონდები გაჩნდა, რომლებიც კლიმატის პრობლემის გადაჭრასაც ისახავენ მიზნად. წელს გლაზგოში კლიმატის კონფერენციაც ჩატარდება და ვიფიქრე, რომ კარგი იქნებოდა, დამეწერა, რამდენად რთული პრობლემის წინაშე ვდგავართ, როგორ ვხედავ ამ კუთხით ინოვაციების განვითარებას და რას ვუწოდებ „მწვანე პრემიას“. ჩავთვალე, რომ დრო იყო წიგნი დამეწერა, როგორც ამ დისკუსიის ნაწილი.
წიგნი იმიტომაც ხომ არ იყო დროული, რომ პრეზიდენტ ჯო ბაიდენისთვის მაგალითი მიგეცათ? რომ თქვენს ხმას ვაშინგტონამდე მიეღწია და იქ მოესმინათ თქვენთვის?
დიახ, მე ნამდვილად მივმართე არა მხოლოდ პრეზიდენტს, არამედ ყველა იმ მაღალჩინოსანს, რომლებიც კლიმატის საკითხებზე მუშაობენ, მაგალითად, ჯონ კერის, რომელიც კლიმატის დესპანია. მე ხშირად ვესაუბრები გაერთიანებული სამეფოს ხელისუფლებასაც კონფერენციასთან დაკავშირებით, რომ მხოლოდ მარტივი პრობლემები კი არ განიხილონ ამ კონფერენციაზე, არამედ რთულიც. ბაიდენის ადმინისტრაციასთან დიალოგიც იმედისმომცემი ჩანს.
რას იტყვით ამერიკელ ხალხზე? საქმე ისაა, რომ ამერიკაში კლიმატურ პრობლემებთან დაკავშირებით საკმაოდ მოიმატა სკეპტიკურმა დამოკიდებულებამ. რა როლს ითამაშებს თქვენი წიგნი ამ კუთხით? თქვენ აშკარად ფართო აუდიტორიას მიმართავთ ამ წიგნით.
სულ უფრო მეტია იმ ახალგაზრდების რიცხვი, მათ შორის რეპუბლიკელებისაც, რომლებისთვისაც ეს მორალის საკითხია, რომელსაც ისინი პირად წარმატებაზე მაღლა აყენებენ, რომელზეც ზრუნავენ და სურთ, რომ ყურადღების ცენტრში იყოს. პოლიტიკურ პარტიებს შეიძლება განსხვავებული ხედვა ჰქონდეთ, მაგრამ ეს ძირითადად კლიმატური ცვლილების მოგვარების გზებს ეხება და არა იმას, არის თუ არა კლიმატი პრობლემა.
მოდი, ტექნოლოგიებზეც ვისაუბროთ, რადგან წიგნში ძალიან კარგად არის განხილული ეს საკითხი. თქვენ განიხილავთ, როგორ უნდა განვითარდეს და გაიაფდეს მზისა და ქარის ენერგია. საკმაოდ ბევრს საუბრობთ ბირთვულ ტექნოლოგიებზეც, რომელიც გარემოსდამცველებს მაინცდამაინც არ მოსწონთ. როგორ გგონიათ, მავნე გამონაბოლქვის შემცირებისთვის ბირთვული ენერგიაც უნდა გამოვიყენოთ?
ელექტროენერგიაზე მოთხოვნა ძალიან გაიზრდება, რადგან იმატებს ელექტრომობილების, შენობების გაგრილებისა და გათბობის სისტემების რაოდენობა, მოთხოვნა ინდუსტრიაშიც იზრდება. ამიტომ ძალიან დიდი პრობლემა იქნება სტაბილური ელექტრომომარაგება, რომელიც ამინდზე არ იქნება დამოკიდებული.
აქედან გამომდინარე, ან სასწაულს უნდა დაველოდოთ, რაც შეიძლება არ მოხდეს, ან ენერგოგენერაციის ისეთი წყარო უნდა გვქონდეს, რომელიც ამინდზე არ არის დამოკიდებული.
ამიტომ ღირს დაფიქრება, რომ იქნებ, შეიქმნას ახალი მიდგომა, რომელიც მოხსნის ბირთვულ ენერგიაში არსებულ ძირითად პრობლემებს, მათ შორის ფასის, უსაფრთხოების, ნარჩენების განთავსების საკითხებს – იქნებ, შეიძლება ამ ყველაფრის მოგვარება? ეს ენერგიის წყარო შეიძლება გამოგვადგეს კლიმატის პრობლემების გადასაჭრელად. ამიტომ დიახ, მიმაჩნია, რომ უნდა გამოვიყენოთ. მე არ ვგულისხმობ უკვე მოქმედ რეაქტორებს. მე ვსაუბრობ რეაქტორის ისეთ დიზაინზე, რომლის უსაფრთხოებასაც ფიზიკა უზრუნველყოფს და არა ოპერატორი.
ესე იგი თქვენ თვლით, რომ ბირთვული ენერგია 2050 წელსაც უნდა გვქონდეს? და შესაძლებელია იმაზე დიდი მოცულობითაც, ვიდრე ახლა გვაქვს?
არა. თუ მოხდება სასწაული და ისეთ რამეს გამოვიგონებთ, რომელიც ძალიან დიდი რაოდენობით, მაგალითად, ორი კვირის საკმარისი ელექტროენერგიის დაგროვებას შეძლებს, რომელიც დღემდე არსებულ ყველა ელემენტზე 10-ჯერ ტევადი იქნება, თუ ამას მივაღწევთ, მაშინ შეიძლება ენერგიის სხვადასხვა წყარო მონაცვლეობით გამოიყენო და პარალელურად ეს დაგროვების სისტემა გქონდეს.
მაგრამ ეს მოხდება თუ არა, არ ვიცით, ამიტომ ყველა გზა უნდა მოვსინჯოთ, რომ 2050 წლისთვის მავნე გამონაბოლქვი ნულამდე დავიდეს. ბირთვულ ენერგიასთან მიმართებაში ძალიან ბევრი საკითხია გადასაჭრელი, მათ შორის რამდენად მისაღები იქნება საზოგადოებისთვის ხუთი წლის შემდეგ, ბირთვული რეაქტორი და მისი სრულიად ახალი დიზაინი?
გარდა ამისა, საკითხავია, როგორ უნდა აიგოს ელექტრომომარაგების ქსელი ამერიკის შეერთებული შტატების მთელ ტერიტორიაზე? მაგალითად, ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში მცხუნვარე მზეა და როგორ მიაწვდი აქედან დენს ქვეყნის მეორე ნაწილს, თანაც საზღვრებია გადასაკვეთი? ეს არ ჩანს მარტივი საქმე, როგორ მოგვარდება ასეთი პრობლემები?
ნებისმიერ შემთხვევაში ევროპას და ამერიკას კიდევ ბევრი გადამცემი ხაზის გაყვანა მოუწევთ. იმიტომ, რომ მოსალოდნელია ისეთი ავდარი, რომელიც მწყობრიდან გამოიყვანს როგორც მზის, ისე ქარის ელექტროსადგურებს. იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ ამხელა პლანეტაზე სადღაც არის ადგილი, სადაც ელექტროენერგიის დაგროვება შესაძლებელია. ამიტომ ჩვენ გავაკეთეთ ღია სამუშაო პლატფორმა, აქ სპეციალისტებს შეუძლიათ იმსჯელონ და ისინი ნახავენ, რომ კიდევ ბევრი გადამცემი ხაზის გაყვანა იქნება საჭირო.“
თქვენ, ცოტა არ იყოს, საკამათო ტექნოლოგიებზეც საუბრობთ ხოლმე. მაგალითად, გეოინჟინერიის კუთხით გაქვთ ასეთი შეთავაზება, რომ თუ კლიმატის პრობლემა სხვანაირად ვერ მოგვარდა, შეიძლება ღრუბლების ზედა ნაწილი უფრო გავათეთროთ, რომ მეტი სინათლე აირეკლოს და უკან კოსმოსში დააბრუნოს. ამ ტექნოლოგიებს სერიოზულად განიხილავთ?
არა, ეს კლიმატის პრობლემის მოგვარების გზა არ არის. ჩავთვალე, რომ წიგნში ამაზეც უნდა დამეწერა, რადგან არსებობს ხალხი, რომელიც ამაზე ფიქრობს. ეს პრობლემას 10-15 წლით შეაჩერებდა, ამასობაში გამონაბოლქვის შესამცირებლად სხვა რამეს მოვიფიქრებდით. მაგრამ ამაზე რომ არ დამეწერა, შეცდომა იქნებოდა, რადგან ეს საკითხი დგას და ხალხმა უნდა გაიგოს, რომ ეს პრობლემას სამუდამოდ ვერ მოაგვარებს. დიდი ალბათობით, ამ მეთოდს არ გამოიყენებენ. მაგრამ როდესაც ასეთი კატასტროფული პრობლემის წინაშე დგახარ და ითვლება, რომ მდგომარეობა უკვე ჩიხშია შესული, არადა არ არის, მიმაჩნია, რომ ესეც უნდა ვცადოთ.
რამდენად შეგვიძლია, გამოსავალი ვიპოვოთ? ტექნოლოგიებზე ძალიან დიდ იმედს ვამყარებთ და წიგნიც სწორედ ამაზეა. ის ტექნოლოგიის ენაზე ესაუბრება მკითხველს. მაგრამ ნამდვილად ეს არის გამოსავალი? იქნებ, ჩვენი გლობალური სისტემა განსხვავებულად უნდა მოვაწყოთ?
განვითარებადი ქვეყნების მოსახლეობა იმსახურებს, რომ ელემენტარული საცხოვრებელი პირობები ჰქონდეთ. იმსახურებენ, რომ ღამით შუქი ჰქონდეთ, ეკვატორის მახლობლად კი ჰაერის გაგრილების სისტემა მუშაობდეს. ამავე დროს ჩვენ ვერ ავკრძალავთ ფრენებს, მშენებლობას და ტრანსპორტის მოძრაობას. მაგრამ უნდა შევძლოთ, რომ მათი გავლენა გავანულოთ, სხვანაირად ვერ დავიყვანთ მავნე გამონაბოლქვს ნულამდე. ამიტომ მდიდარი ქვეყნების მოსახლეობამ უნდა შეამციროს თავისი მოხმარება, ეს გამონაბოლქვს შეამცირებს. მაგრამ ეს არ იქნება საკმარისი იმისთვის, რომ ეს პრობლემა მთელ პლანეტაზე მოგვარდეს.
თქვენ ბევრს საუბრობთ სამართლიანობაზე. თქვენი აზრით, შესაძლებელია, რომ 2050 წლისთვის მოვლენები ისე განვითარდეს, როგორც თქვენ წარმოგიდგენიათ და თან გამონაბოლქვი ნულამდე შემცირდეს?
დიახ. ამის დასტურია ისეთი ინოვაციები, როგორებიცაა კომპიუტერის ჩიპი, უსადენო კომუნიკაცია. ნამდვილად ფენომენალურია, როგორ გაუმჯობესდა ცხოვრების ხარისხი და სიცოცხლის ხანგრძლივობამ მოიმატა. პანდემიის დროს შექმნილი ვაქცინებიც ამის კარგი მაგალითია. მაგრამ 30 წლის თავზე დასახულ მიზნებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში მივაღწევთ, თუ გამონაბოლქვის ყველა წყაროს შემცირებაზე ყველა ქვეყანაში ვიზრუნებთ.
ჯერჯერობით არ გვაქვს ზუსტი კრიტერიუმები. ჯერ არ შეგვიქმნია მრავალი მნიშვნელოვანი ელემენტი, თუნდაც ელექტროგადაცემის კარგი მოდელი. ამიტომ წიგნი არის მოწოდება ქმედებისკენ, მოდით, დავსხდეთ და გეგმა გავწეროთ, რადგან ეს ძალიან მნიშვნელოვანია.
ბევრი ჩვენი მაყურებელი გვეკითხება, როგორ შეიძლება კლიმატზე ბუნებრივი გზით ვიზრუნოთ, მაგალითად, ხომ არ დავრგოთ მეტი ხე, რომ გარემოში ცეოორი CO2 შემცირდეს. არის ეს ერთ-ერთი გზა, რომ თითოეულმა ადამიანმა თავისი წვლილი შეიტანოს პრობლემის მოგვარებაში?
სამწუხაროდ, თუ გავითვალისწინებთ, რომ საუბარია წელიწადში 51 მილიარდ ტონა გამონაბოლქვზე… ხეების დარგვით ეს მაინცდამაინც არ მცირდება.
გარდა ამისა, ხეები ათასი წლის განმავლობაში უნდა დარგო, რადგან ატმოსფეროში გასული CO2 იქ რამდენიმე ათასი წელი რჩება.
ამიტომ თუ გინდა, რომ ამის საპირწონედ რამე გააკეთო, უნდა გაითვალისწინო, რომ ხე ყოველ 40 წელიწადში ან იწვება ან ხმება. და იმდენი ხე რომ დარგო, რომლებიც ერთ ტონა ნახშირორჟანგს გაიწოვს, მაგალითად, 4 ათას წელიწადში, ეს ძალიან ძვირი დაჯდება. ამიტომ გამონაბოლქვის პროცესის შეჩერება არის ერთადერთი გზა, რომ 51 მილიარდი ტონა CO2 გაქრეს.
ხომ არ აჯობებს, რომ CO2 ატმოსფეროდან მექანიკურად გავიტანოთ, მაგალითად, დანადგარების საშუალებით?
მე ძალიან ბევრ კომპანიას ვაფინანსებ, რომლებიც ჰაერში CO2 შთანთქმის ტექნოლოგიას იყენებენ. ამ ტექნოლოგიის ფასიც, ერთ ტონაზე გათვლით, ძალიან მაღალია. მაგრამ უამრავი ახალი იდეა არსებობს. ეს ტექნოლოგია დღეში ტონაზე 400 დოლარზე მეტი ჯდება, რაც ნიშნავს, რომ ამ გზით პრობლემას ვერ მოაგვარებ. თუ ეს ფასი 100 დოლარზე მაინც ჩამოვა, მაშინ ესეც ერთ-ერთი მისაღები მეთოდი იქნება. ანუ ესეც მწვანე წყალბადის ან ეკოლოგიური ავიასაწვავის მსგავსი საკითხია. აჯობებს, მთავრობებმა პრობლემის მოგვარების უკეთესი იდეები წაახალისონ.
რაც შეეხება მთავრობას. კანონი, პოლიტიკა და გამართული საკანონმდებლო ჩარჩო ძალიან მნიშვნელოვანია და ამას თქვენ წიგნის ბოლოს განიხილავთ. მაინტერესებს, თუ გიფიქრიათ ევროპის მწვანე შეთანხმებაზე, რომელიც პანდემიით დაზარალებული ეკონომიკის დახმარების ფონდებსა და ეკოლოგიურ ინვესტიციებს აკავშირებს. რა შედეგს შეიძლება ველოდოთ აქედან?
ჩემი აზრით, ეს ფანტასტიკურია. ეს უზარმაზარი ვალდებულებაა. შედეგი დამოკიდებული იქნება პროექტების ხარისხზე. ჩვენი სამეცნიერო ჯგუფი, რომელიც ყველა ამ დამწყებ ბიზნესს აფინანსებდა, შეეცდება ყველა ასეთ პროექტზე ევროპასთან ითანამშრომლოს, იმიტომ, რომ უნდა სცადო საქმის მასშტაბურად კეთება. და ფულს შეუძლია, დააჩქაროს მუშაობა.
მიმდინარეობს დისკუსია, რომ გამონაბოლქვის მრავალი წყაროს მიმართულებით ვიმუშაოთ. არა მხოლოდ განახლებადი ენერგიების ან ავტომობილების კუთხით, არამედ ბევრად უფრო რთული საკითხების მიმართულებით. ამიტომ ძალიან კარგია, რომ ასეთი პროექტების დაფინანსებას აპირებენ.
ყველა ფრონტზე გვჭირდება ინოვაციები, ამას კი ბევრი ფული სჭირდება. როგორ გგონიათ, მსოფლიო მილიარდერების კლუბი, რომელშიც თქვენ შედიხართ, უფრო მაღალი გადასახადით ხომ არ უნდა დაიბეგროს? მათ ასეთ საკითხებში მეტი ფულის ჩადების ვალდებულება უნდა ჰქონდეთ.
საგადასახადო პოლიტიკა ყველა ქვეყანამ თავად უნდა განსაზღვროს. მე მისაუბრია ამერიკის გადასახადებზე, რომ მეტი შეიძლება იყოს. მაგრამ მე არ ვარ ევროპის გადასახადების ექსპერტი. მთავრობამ ამ კუთხით ნაბიჯები უნდა გადადგას. ეს საკითხი ისეთივე ძალისხმევას ითხოვს, როგორსაც განათლება და ჯანდაცვა.
მაგრამ როგორ უნდა წაახალისო ისინი? ჯანადაცვის მხრივ ამჟამად ძალიან დიდია მოტივაცია, მაგრამ როგორ უნდა გაჩნდეს ინოვაციების მოტივაცია იმ კუთხით, რაზეც თქვენ საუბრობთ?
ფულით. როგორც პანდემიამ აჩვენა, ახალი ინსტრუმენტები მილიარდი დაჯდა, სამაგიეროდ აღარ იქნება ეკონომიკური ტრაგედია და ტრილიონობით დოლარის დანაკარგი.
მაგრამ როგორ უნდა გაჩნდეს შესაბამისი პოლიტიკური ნება? იმის თქმა მინდა, რომ ამას მაინცდამაინც ვერ ვხედავ, რადგან პოლიტიკოსები, როგორც ვიცით, ახლო მომავალზე აკეთებენ აქცენტს.
თუ ახალგაზრდა თაობა ამას განუწყვეტლივ არ მოითხოვს და საკუთარ აზრს მკაფიოდ არ წარმოაჩენს, დასაშვებია, რომ ვერც მივიღოთ სარგებელი. და სიკვდილიანობა იმაზე ბევრად მეტი იქნება, ვიდრე ეს პანდემიის დროს ვიხილეთ. და თუ ამას დაუშვებ, მრავალი ათწლეულის განმავლობაში გამოსავალს ვეღარ იპოვი.
მინდა, საუბარი პანდემიით დავასრულოთ, ვაქცინით, რომელზეც ამდენს ვმსჯელობთ და ვფიქრობთ. კლიმატისთვის თუ არსებობს ვაქცინა?
არა. ჩვენ ბევრი ინოვაცია გვჭირდება, რადგან გამონაბოლქვის წყაროც ბევრია. და ეს მხოლოდ ელექტრომობილები, ეკოლოგიური ავიასაწვავი და ხელოვნური ხორცი არ არის. ინოვაციები საჭიროა წარმოებასა და სოფლის მეურნეობაში, სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურაში… აქ უამრავი საქმეა გასაკეთებელი. მაგრამ ეკოსისტემას გამუდმებით ისეთი დიდი ზიანი ადგება, რომ პანდემიის პიკიც ვერ შეედრება. და ეს უნდა იქცეს მიზეზად, რაც კაცობრიობას შეაკავშირებს. ეს რთულია, მაგრამ თუ ამას მივაღწევთ, ეს იქნება საუკეთესო რამ, რაც კი ოდესმე გაგვიკეთებია.
ჯერემი ვილკსი
